Ο Terence Davies είναι Βρετανός, με καταγωγή από το Liverpool, σκηνοθέτης. Γράφει επίσης το σενάριο στις ταινίες του, είτε πρόκειται για πρωτότυπο ή για διασκευασμένο. Η σποραδική του παραγωγή, 6 ταινίες σε 30 χρόνια, τον κρατάει σε μερική αφάνεια. Εικάζουμε ότι δυσκολίες χρηματοδότησης, ίσως και κάποια τελειομανία που καθιστά χρονοβόρα την παραγωγή μιας ταινίας, ευθύνονται για την περιορισμένη παρουσία του. Εμείς θα ασχοληθούμε με δύο ταινίες του, με αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Ας τις παρουσιάσουμε, χωρίς ιδιαίτερο λόγο, με χρονολογική σειρά.
Χρονικά εντοπισμένη στην δεκαετία του 40, τοπικά εντοπισμένη στο Liverpool, περιγράφει τη ζωή μιας πολυμελούς πατριαρχικής οικογένειας. Χωρίζεται σε δύο μέρη (Distance voices & Still Lives αντίστοιχα), με δύο χρόνια ανάμεσα τους να τα χωρίζει. Με αφετηρία τον θρήνο για τον θάνατο του πατέρα (-αφέντη;), ακολουθώντας τις αναμνήσεις των μελών της οικογενείας, μας παρουσιάζονται τα χρόνια που πέρασαν. Άχαρες αναμνήσεις, έντονη καταπίεση και εκρηκτικά βίαια ξεσπάσματα ενός πατέρα δυνάστη. Η αστάθεια και η βιαιότητά του, στιγματίζουν παιδιά και γυναίκα, κάνουν την ατμόσφαιρα βαριά και θλιβερή. Δύο χρόνια μετά, βλέπουμε τους ίδιους χαρακτήρες να παλεύουν με τον έρωτα, τη ζωή τους και την οικογενειακή ευτυχία. Η αποτυχία τους, σε κάποιες περιπτώσεις προδιαγράφεται, σε άλλες εκδηλώνεται ήδη.
Το πεσιμιστικό και απαισιόδοξο κλίμα της ταινίας, βοηθούμενο και από τις ασχημοσύνες παρελθούσες και μέλλουσες, φορτίζουν συναισθηματικά την ταινία. Ό,τι χρειάζεται είναι εκεί. Δραματικοί διάλογοι και παραφουσκωμένοι συναισθηματισμοί απουσιάζουν. Οι κινηματογραφικές υπερβολές περιττεύουν. Το συναισθηματικό τοπίο έχει ανακατασκευαστεί, είναι απτό, δυνατό και πλήρες για να μεταφέρει στον θεατή τις ιδέες του δημιουργού της ταινίας.
Στο ίδιο μέρος, στην δεκαετία του 50 όμως αυτή την φορά, παρακολουθούμε την σχολική ζωή ενός εντεκάχρονου αγοριού. Απόμακρος και μοναχικός, με φτωχές κοινωνικές δεξιότητες, ο πρωταγωνιστής δυσκολεύεται στην καθημερινότητα του, χωρίς να απογοητεύεται εντούτοις.
Συχνό θύμα τραμπουκισμού, ο οποίος περισσότερο υπονοείται και ελάχιστα μόνο δείχνεται, δεν εντάσσεται ομαλά στο σχολικό περιβάλλον. Η παιδαγωγική “σχολή της σφαλιάρας” είναι ο αδιαμφισβήτητος τρόπος εκπαίδευσης. Ο δάσκαλος σοβαρός, απόμακρος, παντογνώστης. Η ονειροπόληση κατά την διάρκεια του μαθήματος είναι ο τρόπος του να ανταπεξέρχεται στην σχολική πραγματικότητα.
Στο σπίτι, ο ρόλος του είναι περισσότερο ζωτικός. Συμμετέχει αρκετά στα του σπιτιού και το περιβάλλον είναι προστατευτικό και ευχάριστο. Ατενίζοντας από το παράθυρο του δωματίου του, ανακαλεί ενδιαφέρουσες γνώσεις και εξετάζει τα δρώμενα με παιδική και ανορθόδοξη συλλογιστική.
Απόδραση από τα προηγούμενα και ταυτόχρονα μοναδική ψυχαγωγία για το σχολιαρόπαιδο, είναι ο κινηματογράφος. Η σημαίνουσα θέση του, τονίζεται ακόμα με την παράθεση αυτούσιων ηχητικών αποσπασμάτων ταινιών της εποχής. Πρωτότυπη και πετυχημένη τεχνική, σημειώνουμε.
Εξετάζουμε τώρα τις ταινίες σε ένα ενοποιητικό πλαίσιο.
Σεναριακά, παρατηρούμε ότι δεν υπάρχει μια κεντρική πλοκή η οποία να εξελίσσεται. Αντίθετα, η αφήγηση περιορίζεται στην καθημερινότητα των χαρακτήρων. Έτσι, το τέλος δεν σηματοδοτεί την ολοκλήρωση μιας ιστορίας. Για αυτό και έρχεται απότομο, αφού η θέση του δεν μπορεί να είναι προδιαγεγραμμένη ούτε μοναδική.
Αισθητικά, έχουμε ένα ολοκληρωμένο, συμπαγές και άρτιο αποτέλεσμα. Ρούχα και εσωτερικοί χώροι είναι μελετημένοι, πιστοί στην εποχή που απεικονίζουν. Τα πλάνα είναι στημένα δεξιοτεχνικά, τόσο στην τοποθέτηση ανθρώπων και αντικειμένων, όσο και στην κίνηση της κάμερας σε αυτά. Η μουσική χρησιμοποιείται συνέχεια και με διαφορετικούς τρόπους. Συνεισφέρει στο κλίμα της εποχής, εκφράζει τους χαρακτήρες -που ενίοτε τα τραγουδούν- , έρχεται ηχητικά σε αντίθεση με τις παραστάσεις που εξελίσσονται.
Ο ενθουσιασμός μας δύσκολα κρύβεται. Ελπίζουμε, όχι άδικα.
