Μία μακρά πορείαμε διάρκεια σχεδόν έναν αιώνα έφτασε στο τέλος της σήμερα Πέμπτη 2 Σεπτεμβρίου. Ο μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 96 ετών, αφήνοντας πίσω του μια ζωή εκπληκτικά γεμάτη από εμπειρίες, βιώματα και αντιφάσεις. Κατά μία έννοια, η ζωή του συνοψίζει σχεδόν όλη η ιστορία της Ελλάδας από τον πόλεμο και μετά.

Η διαδρομή του πρακτικά ξεκινάει από την εθνική αντίσταση και μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Ο Θεοδωράκης οργανώνεται και συμμετέχει ενεργά στην αντίσταση και τα πράγματα παίρνουν τον ίδιο δρόμο που πήραν για πολλούς: Πολεμά στα Δεκεμβριανά και κατόπιν στον εμφύλιο με τον Δημοκρατικό Στρατό και για τις επιλογές του αυτές τιμωρείται από το μετακατοχικό κράτος με εξορίες (δις στην Ικαρία και τελικά στη Μακρόνησο) και βασανιστήρια. Ειδικά στη Μακρόνησο ο Θεοδωράκης βασανίστηκε άγρια και τελικά αποφυλακίστηκε ως ανάπηρος (τα βασανιστήρια του προκάλεσαν παράλυση). Είναι ασαφές αν τελικά έκανε δήλωσε μετάνοιας εκεί, με τον ίδιο να το αρνείται.

Να πούμε εδώ ότι τίποτε από όλα αυτά δεν αναφέρεται στην ανακοίνωση της Προέδρου της Δημοκρατίας:

Στη συνέχεια ήρθε η απογείωση της μουσικής του καριέρα που τον έκανε διάσημο κυριολεκτικά στα πέρατα του κόσμου. Από την προσωπική του δισκογραφία ( «Όμορφη Πόλη», «Το Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού», «Αρχιπέλαγος», «Η Γειτονιά των Αγγέλων», «Πολιτεία Β», «Το Άξιον Εστί», «Λιποτάκτες», «Μικρές Κυκλάδες», «Επιφάνια», «Ένας Όμηρος», «Χρυσοπράσινο Φύλλο», «Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν», «Ρωμιοσύνη», όπου κεντρικό ρόλο σε πολλά σημεία είχε η μελοποίηση ντόπιων και ξένων ποιητών όπως οι Ελύτης, Ρίτσος, Σεφέρης, Νερούδα και άλλοι) μέχρι τα soundtracks ταινιών όπως το «Ζ», το «Zorba the Greek» και το «Serpico», το μουσικό ταλέντο του Θεοδωράκη ήταν αδιαμφισβήτητο.

Την ίδια στιγμή που όλα αυτά βρίσκονταν σε πλήρη εξέλιξη, η έναρξη της δικτατορίας τον στέλνει πίσω στην εξορία και στην κακομεταχείριση: Από τα διαβόητα κρατητήρια της Μπουμπουλίνας μέχρι τις φυλακές Αβέρωφ και το στρατόπεδο του Ωρωπού. Εντέλει, σχεδόν τρία χρόνια μετά τη σύλληψή του τον Αύγουστο του ’67, μετά από αγώνες, μια μεγάλη απεργία πείνας και διεθνείς καμπάνιες για την απελευθέρωσή του, αποφυλακίζεται και πάει στο Παρίσι.

Στη Μεταπολίτευση ο Θεοδωράκης γίνεται ο άνθρωπος που ξέρουμε σήμερα. Πλεόν ήταν ελεύθερος να περιοδεύσει τον κόσμο, να δώσει συναυλίες και να μεταδώσει τη μουσική του παντού. Υπήρξε εξαιρετικά δραστήριος πολιτικά: Εξελέγη τέσσερις φορές βουλευτής, διατέλεσε μία φορά υπουργός (με τη ΝΔ, ενώ είχε εκλεγεί ως ανεξάρτητος) και συμμετείχε σε ό,τι πολιτική δραστηριότητα και ζήτημα του φαινόταν σημαντικό.

Από τη διαχρονική του δραστηριότητα υπέρ της φιλίας των λάων (συνεργάστηκε με επιφανείς Τούρκους διανοούμενους σε αυτή την κατεύθυνση και έδωσε πολλές συναυλίες εκεί), μέχρι την εναντίωσή του στους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας:

Δεν ήταν όλες του οι ιδέες το ίδιο αποδεκτές, φυσικά. Το 2013 είχε διατυπώσει μια εξαιρετικά κακόγουστη κριτική ενάντια στην καθηγήτρια Ιστορίας στο ΑΠΘ και τότε βουλευτή Α΄Πειραιά της ΔΗΜΑΡ, Μαρία Ρεπούση:

«Αν είχα δύναμη, θα έλεγα στη Ρεπούση, είναι προσόν που ζεις στην Ελλάδα και είσαι Έλληνας. Αν δεν το καταλαβαίνεις πήγαινε αλλού, πήγαινε να ζήσεις στη Νιγηρία.»

Όμως η πιο αμφιλεγόμενη κίνηση του συνθέτη ήταν η επιλογή του να συμμετάσχει στο συλλαλητήριο για τη Μακεδονία τον Φεβρουάριο του 2018. Όχι τόσο για την ίδια του την φυσική παρουσία εκεί, αλλά για κάποιες δηλώσεις που ακόμη και οι πιο πιστοί οπαδοί του θα προτιμούσαν να ξεχάσουν, όπως αυτή για τον «αριστερόστροφο φασισμό» ή αυτή για τους «Χρυσαυγίτες που αγαπάνε την πατρίδα αλλά λιγάκι εριστικά»:

«Περιφρονώ και μάχομαι το φασισμό σε όλες του τις μορφές και προπαντός στην απατηλή μορφή του την αριστερόστροφη.»

«Θα μου πείτε… γιατί τη Χρυσή Αυγή που αγαπούν την πατρίδα; Ναι την αγαπούν αλλά με ένα τρόπο εριστικό. Είναι η πατρίδα και όλοι οι άλλοι είναι… Εγώ αγαπώ την πατρίδα μου γιατί αγαπάω όλες τις πατρίδες του κόσμου.»

Αξίζει να σημειωθεί ότι εκεί ο Μίκης Θεοδωράκης βγήκε πολύ πιο μετριοπαθώς κατά της Χρυσής Αυγής σε σχέσεις με δηλώσεις που ο ίδιος είχε κάνει το 2012:

Σε κάθε περίπτωση, ο μουσικοσυνθέτης έχει μια τόσο μεγάλη πορεία που επιτρέπει στους φίλους του να διαλέγουν ακριβώς όσα θέλουν να θυμούνται από αυτόν. Τα κόμματα και πολλές προσωπικότητες της πολιτικής και των τεχνών έκαναν δηλώσεις γι’ αυτόν, ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης κήρυξε τριήμερο εθνικό πένθος. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο συνθέτης είχε ζητήσει πρόσφατα από τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα, να ασχοληθεί προσωπικά με την εκπλήρωση των τελευταίων του επιθυμιών:

«Τώρα στο τέλος της ζωής μου, την ώρα των απολογισμών, σβήνουν απ’ το μυαλό μου οι λεπτομέρειες και μένουν τα “Μεγάλα Μεγέθη”. Έτσι βλέπω ότι τα πιο κρίσιμα, τα δυνατά και τα ώριμα χρόνια μου τα πέρασα κάτω από τη σημαία του ΚΚΕ. Για το λόγο αυτό θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο σαν κομουνιστής.

Να γίνει σεβαστή όχι μονάχα η ιδεολογία μου αλλά και οι αγώνες μου για την ενότητα των Ελλήνων. Καθώς επίσης βέβαια και όλα αυτά που ήδη έχω ρυθμίσει, σε συνεννόηση με την γραμματέα μου Ρένα Παρμενίδου και τον φίλο και Πρόεδρο του Παγκρητίου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργο Αγοραστάκη.»

Αξίζει να σημειωθεί ότι με την είδηση του θανάτου του, υπήρξε αυθόρμητη συγκέντρωση κόσμου έξω από το σπίτι του:

Η σορός του Μίκη Θεοδωράκη μεταφέρεται από το σπίτι του #MikisTheodorakis #Μικης #ΜικηςΘεοδωρακης pic.twitter.com/zw7zfgS0h4

— Mike Konstantopoulos (@makonstant) September 2, 2021

Η δε σορός του μουσικοσυνθέτη θα εκτεθεί σε τριήμερο λαϊκό προσκύνημα στη Μητρόπολη Αθηνών. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της οικογένειας:

«Η σορός του Μίκη Θεοδωράκη θα εκτεθεί σε τριήμερο λαϊκό προσκύνημα στη Μητρόπολη Αθηνών

ΤΡΙΤΗ 7/09 Τετάρτη 8/09 απο

10:00 π.μ. έως 19:00 μ.μ.

Και την Πέμπτη 10:00 π.μ. έως 14:00 μ.μ

Στις 15:00 μ.μ. θα τελεστεί η εξόδιος ακολουθία στην ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ

Υπεύθυνος τελετής

ΠΑΝΟΣ ΣΚΛΙΑΣ

SKLIAS FUNERAL OFFICE

ΕΚ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ»

Η ζωή του και το έργο του είναι πρακτικά δεμένο με την μεταπολεμική ιστορία της χώρας. Με τέτοια κληρονομιά, η λέξη λαϊκό προσκύνημα θα είναι για μια φορά 100% ακριβής.