Πέρσι τον χειμώνα που περιμέναμε εναγωνίως το The Favourite στις κινηματογραφικές αίθουσες, η βασική μας αγωνία ήταν μία: πώς θα έμοιαζε ο κινηματογράφος του Γιώργου Λάνθιμου χωρίς τον Ευθύμη Φιλίππου στο σενάριο; Η απάντηση δόθηκε. Η ταινία ήταν εκπληκτική – κι η γραφή της έπαιζε μεγάλο ρόλο σ’ αυτό το αποτέλεσμα. Το ταξίδι της Ευνοούμενης από το χαρτί μέχρι την οθόνη, βέβαια, δεν ήταν απλό. Τότε, τον Ιανουάριο του 2019, γράφαμε:

«Μ’ έναν τρόπο, το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της ταινίας είναι ίσως το γεγονός πως η Deborah Davies, η σεναριογράφος του The Favourite που δεν έχει κανένα άλλο credit στο βιογραφικό της και δεν είχε δώσει καν κάποια συνέντευξη στην ζωή της μέχρι το περασμένο φθινόπωρο, έγραψε το σενάριο της ταινίας πίσω στο μακρινό 1998, ελπίζοντας πως κάποια στιγμή θα κατάφερνε να δει το έργο της στην μεγάλη οθόνη. Έπειτα, μια άλλη γυναίκα, η παραγωγός Ceci Dempsey, παθιάστηκε με το σενάριο της Davies και τις στρατηγικές επιβίωσης αυτών των τριών γυναικών μέσα στο πλέγμα σεξουαλικότητας κι εξουσίας, και προσπάθησε για πολλά χρόνια να κάνει πραγματικότητα την ταινία. Όταν η παραγωγή πλησίασε τον Λάνθιμο με την πρόταση να σκηνοθετήσει το The Favourite, σύμφωνα με τον ίδιο, εκείνος εντυπωσιάστηκε από το πώς αυτή η ιστορία κατάφερνε να συνδυάσει την μεγάλη κλίμακα της πολιτικής εξουσίας με την τρυφερή, οικεία, προσωπική, μικρή κλίμακα της γυναικείας σεξουαλικότητας».

Ουσιαστικά, ο άνθρωπος που αποτέλεσε τον συνδετικό κρίκο μεταξύ του σεναρίου του 1998 και της ταινίας του 2018 ήταν ο Tony McNamara, ο συν-σεναριογράφος του The Favourite που δούλεψε στενά μαζί με τον Λάνθιμο προκειμένου να δοθεί κινηματογραφική μορφή στο κείμενο. Και σήμερα, ο McNamara παραδίδει μια ακόμα γυναικεία βασιλική ιστορία με το The Great, τη σειρά που ανέλαβε να γράψει για λογαριασμό του Hulu κι οποία εστιάζει στην ιστορία της Μεγάλης Αικατερίνης, της αυτοκράτειρας που κυβέρνησε την Ρωσία κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα (λίγες δεκαετίες μετά τα γεγονότα του The Favourite στην Αγγλία). Με την σειρά να κάνει πρεμιέρα αύριο Σάββατο 16 Μαΐου στην Cosmote TV, λοιπόν, είχαμε την ευκαιρία να δούμε το The Great και να παρακολουθήσουμε την αναχρονιστική εκδοχή του McNamara για την αναρρίχηση της Αικατερίνης στην εξουσία μέσα από τον γάμο της με τον Πέτρο Γ’.

Αν ανοίγαμε λίγο το βλέμμα μας, θα βλέπαμε ότι το The Great καβαλάει ένα ρεύμα που έχει εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια και το οποίο εστιάζει σε ρεβιζιονιστικές, πειραγμένες ή εκμοντερνισμένες εκδοχές γυναικείων ιστοριών πριν την αυγή του 20ού αιώνα, στο λυκόφως της νεωτερικότητας. Κάποιες φορές, μιλάμε για ανάδειξη αποσιωπημένων γυναικείων βιωμάτων κι άλλες φορές μιλάμε για σύγχρονες αναπαραστάσεις μεγάλων ιστορικών προσωπικοτήτων. Και δεν είναι μόνο το The Favourite, φυσικά. Είναι επίσης το Portrait of a Lady on Fire της Celine Sciamma που εκτυλίσσεται επίσης στον γαλλικό 18ο αιώνα, ενώ αν στραφούμε προς την Αμερική τότε βλέπουμε έναν διαφορετικό γυναικείο 19ο αιώνα μέσα από ταινίες σαν το The Beguiled της Sofia Coppola και το Little Women της Greta Gerwig ή σειρές σαν το Dickinson που προβλήθηκε το φθινόπωρο στο Apple TV. Κι επιπλέον, αν εστιάσουμε στην Αγγλία του 18ου αιώνα και του 19ου αιώνα, τότε θα δούμε ότι τα τελευταία χρόνια έχουμε συναντήσει αντίστοιχες γυναικείες σειρές σαν το Gentleman Jack, το Victoria και το (πανέμορφο) Harlots. Ναι, υπάρχει ένα ρεύμα θα λέγαμε.

Βέβαια, απ’ όλες αυτές τις πρόσφατες σειρές και ταινίες, την μεγαλύτερη επιτυχία της τελευταίας πενταετίας την έχει κάνει το The Crown του Netflix. Και λογικό είναι, μιλάμε για μια πανάκριβη παραγωγή, ένα υπερ-κυριλέ καστ, μια πασίγνωστη βασίλισσα (την Ελισάβετ ντε) και μια ιδανική ισορροπία παλιομοδίτικης (έως και ξενέρωτης) αριστοκρατικής αφήγησης με μοντέρνα, mainstream, γυναικεία τηλεοπτική ματιά. Και μάλλον μια τέτοια φιλοδοξία έχει και το The Great. Να πάρει το πειραγμένο κείμενο του The Favourite και να το βάλει σε κυριλέ τηλεοπτικό περιτύλιγμα. Και, πράγματι, σε επίπεδο παραγωγής το καταφέρνει περίφημα. Το production design είναι απίστευτο, τα σκηνικά είναι εξαιρετικά, τα κοστούμια είναι επικά – το όλο πράγμα γενικά είναι αυτό που λέμε “υψηλών προδιαγραφών”. Κυρίως, όμως, οι υπέροχες ερμηνείες του πρωταγωνιστικού ντουέτου των Elle Fanning και Nicolas Hoult βοηθάει το κείμενο να αναπνεύσει ακόμα κι όταν εκείνο τείνει προς το κόμπιασμα. Είναι κι οι δύο πολύ καλοί ηθοποιοί εξάλλου, έχοντας παίξει επίσης στα προαναφερθέντα The Beguiled και The Favourite αντίστοιχα.

Αν σε επίπεδο παραγωγής και απήχησης το The Great θέλει να γίνει ένα πιο μοντέρνο The Crown, σε επίπεδο θεματολογίας και επεξεργασίας μάλλον θέλει να φέρει πιο κοντά το πνεύμα του The Favourite σε ένα πιο ευρύ τηλεοπτικό ακροατήριο. Ο McNamara προσανατολίζει και πάλι το ύφος του ανάμεσα στην ειρωνική σάτιρα και την μαύρη κωμωδία, χωρίς να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την συμβατική έννοια της “ιστορικής πιστότητας”. Αντιθέτως, η campy υπερβολή, το φανταχτερό υπερ-στυλιζάρισμα κι οι bubblegum πινελιές (που θυμίζουν ενίοτε το αδικοκραγμένο Marie Antoinette της Coppola) στρέφουν το The Great προς μια ευπρόσδεκτη κατεύθυνση. Μιλάω γι’ αυτήν την κατεύθυνση που απομακρύνεται από το «σκοτεινό και σοβαρό» (sic) ύφος που έχει γίνει σήμα κατατεθέν της τηλεοπτικής golden era των τελευταίων δύο δεκαετιών και πηγαίνει προς μια τηλεορασίλα που μυρίζει καλό γράψιμο αλλά μυρίζει και ατόφιο fun, χωρίς να προσπαθεί να γίνει σινεμά. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια ανάκαμψη αυτού του ύφους με ημι-pulp και ημι-camp πράγματα όπως το Killing Eve, το νέο Dracula, το The Witcher, το Big Little Lies, το Barry, το Lodge 49 και βέβαια οι σειρές του Ryan Murphy.

Βέβαια, αυτό παράγει ένα όμορφο και διασκεδαστικό τηλεοπτικό αποτέλεσμα, αλλά δεν σημαίνει και πολλά πράγματα για τον ίδιο τον δραματικό πυρήνα της ιστορίας. Κι η αλήθεια είναι πως εδώ η σύγκριση με το The Favourite είναι αναπόφευκτη. Ενώ εκεί είχαμε μια αφηγηματική και θεματική φιλοδοξία που συμπυκνώθηκε στην πολύπλοκη σχέση μεταξύ σεξουαλικότητας και εξουσίας, εδώ η οπτική της ιστορίας είναι μάλλον αρκετά παραδοσιακή κι αφελής παρά το πολύ ελκυστικό οπτικοακουστικό περιτύλιγμα. Κι αν το The Favourite αναπαριστούσε την ίδια την εξωφρενικότητα της βασιλικής εξουσίας μέσα από την διερεύνηση του ηδονοβλεπτικού κι εκδικητικού πληβειακού βλέμματος που εισχωρεί στον απαγορευμένο χώρο της αριστοκρατίας, εδώ η αισθητική υπερβολή μάλλον παραμένει απλά ένα στολίδι, ένα όμορφο πλην διαχωρισμένο στοιχείο του διάκοσμου. Κατά τ’ άλλα, το The Great ηρωοποιεί και ρομαντικοποιεί την Αικατερίνη χωρίς να πηγαίνει βαθύτερα. Καλή φάση, σίγουρα fun, άλλα μ’ ένα τσακ λιγότερη ουσία απ’ όση μοιάζει να υπόσχεται αρχικά.

Κατά την περίοδο που κυβερνούσε η αυτοκράτειρα Αικατερίνη, λέγεται (ίσως με μια δόση υπερβολής) ότι ο εραστής και ευνοούμενός της, Grigory Potemkin, έφτιαχνε ψεύτικα, φορητά, φαντασμαγορικά χωριά κατά μήκος του δρομολογίου των ταξιδιών της έτσι ώστε να την εντυπωσιάσει και να δώσει την αίσθηση μιας ακμάζουσας χώρας και μιας ψεύτικης ευτυχίας. Πίσω από την πρόσοψη, βέβαια, η πραγματικότητα παρέμενε ίδια. Έκτοτε, ο όρος Χωριό Ποτέμκιν χρησιμοποιείται για κάθε υπερβολική απόπειρα ωραιοποίησης. Κατά μία έννοια, το The Great είναι το Χωριό Ποτέμκιν του The Favourite, μια στρογγυλεμένη και εξευγενισμένη εκδοχή του. Αλλά η βόλτα μέσα του παραμένει πανέμορφη.