Για δέκα ολόκληρες μέρες, όπως πιθανώς γνωρίζουν ήδη οι φίλοι και οι φίλες της σελίδας, βρισκόμασταν στο Φεστιβάλ Βερολίνου. Μπορεί η παραδοσιακού τύπου αρθρογραφία μας από την φετινή Berlinale να ήταν υπερβολικά minimal, αλλά από την άλλη η οπτικοακουστική μας ανταπόκριση με τη μορφή καθημερινών videos φλέρταρε έντονα έως και με τα όρια του spamming. Για ένα δεκαήμερο, λοιπόν, βρεθήκαμε στην πόλη του Βερολίνου και παρακολουθήσαμε ένα από τα μεγαλύτερα κινηματογραφικά φεστιβάλ του πλανήτη (μέρος των Big Three για την ακρίβεια μαζί με Κάννες και Βενετία) να επιχειρεί να επανέλθει σε ρυθμό που να θυμίζει κάτι-σαν-κανονικότητα στην covid εποχή. Μπορεί τα covid tests να ήταν καθημερινότητα, μπορεί τα parties και τα events να ματαιώθηκαν, μπορεί η πληρότητα των κινηματογράφων να έπεσε στο 50%, μπορεί κάποιες από τις δημοσιογραφικές προβολές που παρακολουθήσαμε να ήταν απελπιστικά και καταθλιπτικά άδειες, μπορεί το πολύβουο production market να μεταφέρθηκε online, μπορεί η βαβούρα και η κοινωνικότητα του τεράστιου φεστιβάλ να υπήρξε μειωμένη, αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι, ναι, η φετινή Berlinale έγινε – και έγινε από κοντά, στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Στα χαρτιά, το 72ο Φεστιβάλ Βερολίνου έμοιαζε να έχει ένα μάλλον χλιαρό πρόγραμμα. Ούτως ή άλλως, τα τελευταία χρόνια η Berlinale διατηρεί έναν πιο αυστηρά “φεστιβαλικό” (sic) χαρακτήρα όσον αφορά το πρόγραμμά της σε σύγκριση με Κάννες και Βενετία που έχουν της Παναγιάς τα μάτια (και φυσικά μεγάλους χολιγουντιανούς τίτλους μεταξύ άλλων). Κι αν έλειψαν οι κράχτες, αυτό δε σημαίνει ότι έλειψαν οι καλές ταινίες – παρότι, για να είμαι ειλικρινής, είχα ανησυχήσει λίγο αντικρίζοντας το πρόγραμμα του φεστιβάλ. Εν τέλει, τα βραβεία της διοργάνωσης που απονεμήθηκαν στα μισά του φεστιβάλ (σε μια κίνηση χαλάρωσης της φεστιβαλικής κινητικότητας λόγω covid, ώστε μετά να ακολουθήσουν επαναληπτικές προβολές για το κοινό) ακολούθησαν το πνεύμα της εποχής, πηγαίνοντας σχεδόν όλα σε γυναίκες. Η Χρυσή Άρκτος πήγε στο Alcarras της Καταλανής Carla Simon, το βραβείο σεναρίου έλαβε η Laila Stieler για το Rabiye Kurnaz vs. George W. Bush και το βραβείο σκηνοθεσίας κέρδισε η μεγάλη Claires Denis για το Both Sides of the Blade, ενώ γυναίκες πήραν και τα δύο βραβεία ερμηνειών (Meltem Kaptan για το Rabiye Kurnaz vs. George W. Bush και Laura Basuki για το Before, Now & Then) που πλέον δεν διαχωρίζονται σε ανδρικούς και γυναικείους ρόλους – ορθώς, αν μας ρωτάτε. Έτσι, συνεχίστηκε το σερί των τελευταίων φεστιβάλ Καννών και Βενετίας που είδαν τα μεγαλύτερα βραβεία τους να πηγαίνουν στο Titane της Julia Ducournau και το Happening της Audrey Diwan αντίστοιχα.
Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της φετινής Berlinale, βέβαια, ήταν ο τρόπος με τον οποίο υπήρξε παρούσα η ίδια η πανδημία μέσα στις ταινίες που παρουσιάστηκαν και είδαμε στο πρόγραμμα. Είναι αλήθεια πως, πέρα από το να διαταράξει τον κύκλο παραγωγής και διανομής του κινηματογραφικού έργου ή να επιταχύνει τις τάσεις αναδιάρθρωσης της ίδιας της βιομηχανίας του σινεμά, ο covid υπήρξε πρόκληση για την κινηματογραφική δημιουργία και με έναν βαθύτερο τρόπο: άλλαξε, ή έστω αποσταθεροποίησε, τους κανόνες του κινηματογραφικού βλέμματος. Παρουσίασε, λοιπόν, μια πρόκληση στους δημιουργούς: πώς αναπαριστάς κινηματογραφικά την ίδια την πανδημία; Τι κάνεις όταν αλλάζει τόσο πολύ ο τρόπος που βλέπεις το πρόσωπο, την εγγύτητα και την απόσταση, την ίδια την κοινωνική επαφή; Μπορείς, εν τέλει, να κάνεις σινεμά που να μιλάει για την εποχή του; Μέχρι στιγμής, το σινεμά φοβάται τον covid – και προφανώς δυσκολεύεται να μιλήσει γι’ αυτόν. Το Βερολίνο, όμως, έδειξε ότι αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια εκείνης της καλλιτεχνικής γενναιότητας ή/και ωριμότητας που καταφέρνει να ενσωματώσει την πανδημία μέσα στην κινηματογραφική έκφραση. Είδαμε ταινίες που δεν αναφέρονται στον covid, αλλά αποτελούν δράματα δωματίου (ή ευρύτερα περιορισμένου χώρου και υπερβολικής χωροταξικής/αφηγηματικής οικονομίας) που δεν θα μπορούσαν να έχουν παραχθεί με τον ίδιο τρόπο σε προηγούμενη φάση, όπως το The Outfit, το Flux Gourmet, το Good Luck to You Leo Grande και το Peter von Kant. Είδαμε ταινίες που τοποθετούν με σαφήνεια τις ιστορίες τους μέσα στην πανδημία ακόμα κι αν δεν μιλάνε ευθέως γι’ αυτήν, όπως το Both Sides of the Blade, το The Novelist’s Film, το The Nest και το North Terminal. Κι είδαμε μια ταινία που, πειραματικά και φιλόδοξα όπως και το Bad Luck Banging or Loony Porn του Radu Jude πέρσι (Χρυσή Άρκτος της Berlinale θυμίζουμε), επιχειρεί να μιλήσει ανοιχτά και ξάστερα για την εμπειρία της πανδημίας και των lockdowns. Γιατί αυτό κάνει, με αξιοθαύμαστο τρόπο, ο Bertrand Bonello στο Coma.
Για να μην φλυαρούμε άλλο, κλείνουμε αυτήν την φεστιβαλική ανταπόκριση με τις 7 ταινίες που μας άρεσαν περισσότερο στο Φεστιβάλ Βερολίνου, ώστε να τις έχετε στο νου σας την ερχόμενο περίοδο που θα σκάσουν μύτη είτε στα ελληνικά κινηματογραφικά φεστιβάλ του φθινοπώρου είτε σε κανονική διανομή στις κινηματογραφικές αίθουσες. Ανοίξτε watchlists, ετοιμαστείτε να καταγράψετε, και τα λέμε στο επόμενο.
Είναι γνωστό πως το κορεάτικο σινεμά είναι στα πάνω του κι ο Hong Sang-soo είναι ασταμάτητος τα τελευταία χρόνια, προσθέτοντας μια ακόμα Αργυρή Άρκτο από το Βερολίνο στη συλλογή του μετά το The Woman Who Ran το 2020. Μας αρέσει το απλό, ευγενικό και διαλογικό σινεμά του σκηνοθέτη, και το The Novelist’s Film είναι μια ομορφότατη προσθήκη στην ήδη αρκετά ιδιοσυγκρασιακή πορεία του. Σίγουρα θα παίξει σε Νύχτες Πρεμιέρας ή Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, και λογικά θα πάρει και κινηματογραφική διανομή.
Θεωρητικά, δεν είχαμε λόγο να περιμένουμε μια καλή ταινία από τον Dario Argento εν έτει 2022. Ο μεγάλος Ιταλός δημιουργός υπήρξε συνεχόμενα σπουδαίος για δεκαετίες, αλλά οι τελευταίες του ταινίες ήταν απογοητευτικές κι είχαμε 10 χρόνια να τον δούμε πίσω από την κάμερα. Κι όμως το Dark Glasses κατάφερε να αποτελέσει ένα υπερ-τίμιο horror b-movie απ’ αυτά που μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι δεν τα φτιάχνουν πια όπως παλιά. Και γι’ αυτό, παρά τις επί μέρους θεματικές ενστάσεις μας, περάσαμε υπέροχα. Ό,τι πρέπει για midnight φεστιβαλική προβολή.
Εντάξει, ο Quentin Dupieux, ή Mr. Oizo για όσους τον ξέρουν περισσότερο μέσα από το μουσικό του έργο, κάνει ένα είδος σινεμά που είτε το αγαπάς είτε σε αφήνει παντελώς αδιάφορο. Δεν υπάρχει μέση λύση. Μετά το πανίσχυρο περσινό Mandibles, ο Dupieux επέστρεψε με άλλη μια παντελώς κουκουρούκου και αυθεντικά πρωτότυπη κωμωδία που αποτέλεσε το μακράν αστειότερο φιλμ που είδαμε στη Berlinale. Δεν υπάρχει ελπίδα για διανομή, αλλά ελπίζουμε έστω να το φέρει κάποιο φεστιβάλ.
Μπορεί να έχει γυρίσει μόλις 4 μεγάλου μήκους ταινίες στην καριέρα της, αλλά η Lucrecia Martel ανήκει στους πιο ενδιαφέροντες δημιουργούς του παγκόσμιου σινεμά (πράγμα που απέδειξε τελευταία φορά με το Zama του 2017). Τώρα, επέστρεψε εν μέσω lockdown στη γενέτειρά της στην Αργεντινή και κατέγραψε κινηματογραφικά ένα υπέροχο μωσαϊκό γυναικών και θηλυκοτήτων της λατινοαμερικάνικης επαρχίας που χτίζουν κοινότητες αγάπης μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες. Μακάρι να το δούμε στα σινεμά, το αξίζει.
Αγαπάμε παράφορα το αλλόκοτο και φετιχιστικό σινεμά του Peter Strickland – και μας αγαπάει κι αυτός λίγο. Ο σκηνοθέτης του Berberian Sound Studio και του In Fabric επέστρεψε με ένα απόκοσμο δράμα που συνδυάζει τη μοντέρνα τέχνη, την υψηλή γαστρονομία και την ανθρώπινη βιολογία σε ένα από τα πιο μοναδικά και ιδιαίτερα εγχειρήματα κινηματογραφικού world-building που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια. Αμαρτία να μην έρθει στην Ελλάδα, ειδικά δεδομένης της παρουσίας του Μάκη Παπαδημητρίου και της Ariane Labed στην ταινία.
Όπως είπαμε και πριν, η ταινία του Bertrand Bonello, ο οποίος συνεχίζει στον δρόμο του ουσιαστικού edginess μετά τα Nocturama και Zombi Child, κοιτάει κατάματα την εποχή του covid και των lockdowns μέσα από το βλέμμα του δημιουργού προς την έφηβη κόρη του που πέρασε δύο από τα κρισιμότερα χρόνια της ζωής της μέσα σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης και κοινωνικής αποστασιοποίησης. Τρυφερό, αστείο, σκληρό – το Coma είναι πειραματικό σινεμά στην πιο προσβάσιμη και ουσιαστική εκδοχή του. Βάλτε το οπωσδήποτε στη λίστα σας.
Οκ, δεν το περίμενα καθόλου να με πιάσει τόσο βαθιά και έντονα αυτή η ταινία. Η συνεργασία του Nick Cave με τον Warren Ellis είναι γνωστή και καταγεγραμμένη δισκογραφικά, κι η συνεργασία των δύο τους με τον σκηνοθέτη Andrew Dominik έχει αποκρυσταλλωθεί στα The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford και One More Time with Feeling. Και καθώς περιμένουμε το Blonde όπου επίσης θα συνεργαστούν οι τρεις τους, βλέπουμε ένα απίστευτο concert film που σε πιάνει από το λαιμό και δε σε αφήνει να πάρεις ανάσα. Δεδομένου πόσο πολύ αγαπάει το ελληνικό κοινό τον Cave, θα είναι ύψιστο έγκλημα να μην κυκλοφορήσει αυτή η ταινία στα ντόπια σινεμά.
Αφήσαμε την ταινία των Σύλλα Τζουμέρκα και Χρήστου Πασσαλή για το τέλος, εν είδει bonus καταχώρησης, γιατί το φιλμ θα κάνει σε λίγες βδομάδες την ελληνική πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Και δεν θα μπορούσε να παρουσιαστεί αλλού, αφού πρόκειται για ένα πολύμορφο docudrama πάνω στην ματωμένη και αποσιωπημένη ιστορία της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης κατά τον 20ό αιώνα. Πολλά θα μπορούσαν να έχουν πάει στραβά με ένα φιλμ για το Ολοκαύτωμα, αλλά οι δύο δημιουργοί κατάφεραν να φτιάξουν μια ταινία για τη βαρβαρότητα με τρόπο αιχμηρό και ευαίσθητο, αποφεύγοντας τις κακοτοπιές της συγκινησιακής χειριστικότητας και της πορνογραφίας της βίας.
