Το 12ο Ethnofest – Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου αποκτά υβριδική μορφή και επιστρέφει στην Αθήνα αλλά και διαδικτυακά σε όλη την Ελλάδα για να παρουσιάσει ντοκιμαντέρ από όλο τον κόσμο που καταγράφουν, αναδεικνύουν, σχολιάζουν και συσχετίζονται με την ανθρώπινη εμπειρία στις κοινωνικές, πολιτισμικές αλλά και πιο ενδόμυχες εκφράσεις της. Από τις 25 Νοεμβρίου έως και τις 29 Νοεμβρίου, το Ethnofest ανακτά την ανεκτίμητη εμπειρία της κλειστής αίθουσας, ενώ από τις 27 Νοεμβρίου έως τις 5 Δεκεμβρίου, το φεστιβάλ επισκέπτεται το κοινό του μέσα από τη διαδικτυακή του έκδοση. Όπως πάντα, οι προβολές πλαισιώνονται με παράλληλες δράσεις που διεγείρουν ερωτήματα και συζητήσεις πάνω στα ουσιώδη θέματα του φετινού προγράμματος.
Η σημασία του αριθμού “12” ως πλήρους κύκλου αλλά και ως σημείου μετάβασης ήταν μια ευτυχής συγκυρία για την 12η έκδοση του φεστιβάλ. Στο μεταίχμιο της αλλαγής μεταξύ παλιού και νέου, κρατάμε μαζί μας το παρελθόν, διεκδικώντας εκ νέου την ανάγκη για φυσική διάδραση και επαφή, και προχωράμε στο μέλλον αναγνωρίζοντας τη σημασία του διαδικτύου στη διεύρυνση του κοινού και στον τρόπο πρόσβασης στο περιεχόμενο του φεστιβάλ. Έτσι, η απαραίτητη φεστιβαλική εμπειρία, οργανική στην ουσία μιας τέτοιας διοργάνωσης, γυρνάει ξανά μετά από έναν χρόνο απουσίας στον φιλόξενο χώρο του ΑΣΤΟΡ αλλά και στο Ινστιτούτο Γκαίτε των Αθηνών – για μια μοναδική προβολή – για να μας θυμίσει ότι οι πιο ουσιαστικές ζυμώσεις γίνονται στους τόπους συνάντησης της ανθρώπινης αναζήτησης.
Ντοκιμαντέρ από όλο τον κόσμο, νέες και πιο έμπειρες ματιές, κοινωνικές, πολιτισμικές αλλά και πιο ενδόμυχες αναζητήσεις προβάλλονται στη μικρή και μεγάλη οθόνη υπογραμμίζοντας πως είμαστε μέρος ενός μωσαϊκού που συνεχώς αναπλάθεται, με τα πολύχρωμα στοιχεία του να είναι πάντα παρόντα και απαραίτητα για να προχωράμε μπροστά. Τα κλασικά αγαπημένα τμήματα επιστρέφουν μαζί με τις πάντα ανανεωμένες ειδικές προβολές οι οποίες φέτος κρύβουν εκπλήξεις και νέες συνεργασίες.
Τη δεδομένη χρονική στιγμή, όπου το γυναικείο ζήτημα αποκτά πλέον την ορατότητα που απαιτεί ώστε να κατανομαστούν οι έμφυλες αδικίες, μια ιστορία γυναικείας ενδυνάμωσης είναι η καλύτερη επιλογή για να ξεκινήσει η δωδέκατη έκδοση του φεστιβάλ. Στις 25 Νοεμβρίου, την Παγκόσμια Ημέρα Για Την Εξάλειψη Της Βίας Κατά Των Γυναικών, μιας άλλης μορφής πανδημίας, η Belmaya πιάνει στα χέρια την κάμερα και με αυτήν, τα ηνία της ζωής της σε ένα εμπνευστικό παραμύθι επανάστασης, κουράγιου και ελπίδας (Με Λένε Belmaya των Sue Carpenter, Belmaya Nepali).
Κάθε χρόνο, το Φεστιβάλ παρουσιάζει μια επιλογή των πιο άρτιων δειγμάτων από τις ταινίες που παράγονται στο πλαίσιο μεταπτυχιακών και διδακτορικών προγραμμάτων στην Οπτική Ανθρωπολογία, Πολυμεσική Εθνογραφία και σε συναφή πεδία. Για άλλη μια φορά, οι φετινές, προσεκτικά επιλεγμένες ταινίες του προγράμματος αποδεικνύουν τη σπουδαιότητα του κινηματογραφικού μέσου και το βαθμό εξέλιξης της χρήσης του στα ακαδημαϊκά προγράμματα.
Η Rosie Reed Hillman στο Bearing, μας φανερώνει με ειλικρινή τρόπο την αναστάτωση, τη θλίψη αλλά και τη χαρά της μητρότητας. Ενδόμυχες βινιέτες παρατήρησης μας προσφέρουν έναν ευθύ και ωμό απολογισμό της καθημερινότητας της σκηνοθέτριας ως νέας μητέρας τα τελευταία πέντε χρόνια της ζωής της κόρης της. Οι Ράδιο Αναβάτες, με τα πόδια πλεγμένα στα πετάλια και το βλέμμα καρφωμένο στο κινητό, εκσφενδονίζονται στους δρόμους της πεινασμένης πόλης. Η ταινία εξερευνά τον κόσμο της διανομής φαγητού μιας ανελέητης μητρόπολης που μένει αδιάφορη στις φωνές τους (της Paola Piscitelli). Στο Προσοχή Επιβάτες, ο Marek Moučka μας προσφέρει ένα σύμπλεγμα πορτραίτων οδηγών τραίνων και τον τρόπο με τον οποίο προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις απόπειρες αυτοκτονίας που έχουν γίνει στη βάρδιά τους. H ακούραστη νοσοκόμα Μαντάμ Ματθίλδη – με τα λεπτά τσιγάρα και τα ψηλά τακούνια – έχει μια αποστολή: να βοηθήσει τους άστεγους των Βρυξελλών μέσα από διάφορα εγχειρήματα. Θα καταφέρει άραγε να πείσει τη Βαλερί και τον Μοχάμεντ να έρθουν κοντά στο Δωμάτιο της Αγάπης (Η Ματθίλδη Και Το Δωμάτιο Της Αγάπης, της Chantal Limoges); Οι Περιπλανώμενοι Της Hengdian καταγράφουν με εύστοχο χιούμορ τις ζωές επίδοξων κομπάρσων που βρέθηκαν σε ένα από τα μεγαλύτερα κινηματογραφικά στούντιο της Κίνας και αναζητούν ευρηματικούς τρόπους επιβίωσης (του Shayan Momin).
Ο σύγχρονος εθνογραφικός κινηματογράφος βρίσκει την πλατφόρμα προβολής του μέσα από το τμήμα του Πανοράματος. Το φετινό Πανόραμα ρίχνει το βλέμμα στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ευρείες εκφάνσεις τους όπως αυτές εκφράζονται γεωγραφικά και διαπολιτισμικά και ανάγει τον κινηματογράφο σε εργαλείο κοινωνικής ενσυναίσθησης. Σε ένα συναρπαστικό οπτικό ταξίδι, ο εικοσάχρονος Andriy Suleyman προσπαθεί να εξασφαλίσει ένα βιώσιμο μέλλον περνώντας – κυριολεκτικά και μεταφορικά – μέσα από μια ένοπλη μάχη (Αυτή Η Βροχή Δεν Θα Σταματήσει Ποτέ, της Alina Gorlova). Η Γη Της Επαγγελίας ακολουθεί την καθημερινότητα ανθρώπων που, εξαιτίας των πολέμων στα Βαλκάνια, τη Συρία και την Αμπχαζία, εκτοπίστηκαν στη μέση του πουθενά. Τι είδους σύνδεσμοι δημιουργούνται όταν οι άνθρωποι – όσο μακριά κι αν βρίσκονται μεταξύ τους – ενώνονται από κοινές πληγές (Héctor Domínguez-Viguera, των Carlos Mora Fuentes, Gonzalo Recio); Στη μικρότερη χώρα της Αφρικής, την Γκάμπια, κινέζικες επιχειρήσεις μετατρέπουν τα ψάρια σε ιχθυάλευρα και τα εξάγουν στην Ευρώπη όπου γίνονται τροφή για τα ζώα βιομηχανικής εκτροφής. Τα Κλεμμένα Ψάρια, ακολουθούν τον Abou, τον Mariama και τον Paul που μοιράζονται προσωπικές ιστορίες καθημερινής πάλης, θυμού και ελπίδας και την επιθυμία τους για νέες μεταναστευτικές οδούς (της Gosia Juszczak). Ένα αυτοεθνογραφικό ντοκιμαντέρ μιας μητέρας που καταγράφει τη φυλομετάβαση του έφηβου γιου της, έρχεται να μας δείξει τη σημασία της οικογένειας στη στήριξη ατόμων με δυσφορία φύλου (Κατώφλι, της Coraci Ruiz). Το Χιόνι Καλεί και σφίγγει ασφυκτικά τον κλοιό γύρω από τη ζωή της Mina που έχει μία μόνο ευκαιρία: το επόμενο παιδί της πρέπει να γεννηθεί αγόρι αλλιώς ο άνδρας της θα παντρευτεί άλλη γυναίκα (της Marjan Khosravi).
Όταν οι δημιουργοί πειραματίζονται με τα όρια της κινηματογραφικής φόρμας, τις τεχνικές αφήγησης και την εθνογραφική έρευνα, τα αποτελέσματα διευρύνουν τα όρια του κινηματογραφικού είδους και των κοινωνικών επιστημών, προσφέροντάς μας νέες εμπειρίες θέασης. Ο αγαπημένος του φεστιβάλ, Mattijs van de Port, επιστρέφει με την τελευταία του ταινία, Το Σώμα Δεν Θα Κλείσει, ένα οπτικό δοκίμιο πάνω στο σώμα ως μια πορώδη οντότητα που οχυρώνεται ή μένει ανοιχτό. Η ταινία προβλήθηκε ως work in progress σε κλειστή προβολή στην 11η έκδοση του Ethnofest, το 2020. Ο Philip Cartelli επιστρέφει στο φεστιβάλ με την Αργή Επιστροφή για να μας σαγηνεύσει με τις μαγευτικές της εικόνες γεφυρώνοντας τα άκρα του Ροδανού ποταμού και εξερευνώντας κοινές κληρονομιές εξάρτησης και εκμετάλλευσης όπως ενσωματώνονται στα τοπία του.
H ενότητα Initiations, από φέτος αποκτά διαφορετικό πρόσημο και μετασχηματίζεται καθώς παρατηρούμε πως κάθε χρόνο στην Ελλάδα υπάρχει σημαντική παραγωγή ταινιών ντοκιμαντέρ που καταγράφουν και εξερευνούν βιωμένες κοινωνικές πραγματικότητες, συνομιλώντας με σύγχρονες τάσεις στον τομέα του ντοκιμαντέρ. Το τμήμα θα παρουσιάζει ταινίες που παράγονται στο πλαίσιο πτυχιακών προγραμμάτων από τον ακαδημαϊκό χώρο όπως επίσης και από ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα και θερινά σχολεία για να αναδείξει ιδιαίτερες εθνογραφικές πτυχές στις ιστορίες αυτών των ταινιών και στην ματιά των δημιουργών τους. Οι επιλεγμένες ταινίες του προγράμματος είναι ένα εξαίρετο δείγμα της φετινής παραγωγής όπως (Η Μητέρα Μου της Κατερίνα Ζάγκα, Καμία Ένδειξη Για Το Μέλλον της Μελίνα Ευθυμίου, Κική της Ίλια Διακάτου, Μια Αυλή Για 852 Πόρτες των Μίνα Αρχοντάκη, Στέλλα Αρχοντάκη, Τα Σκουπίδια Μας, Ο Θησαυρός Του Άλλου, του Θάνου Τσίγκα).
Τη φετινή θεματική ενότητα επιμελείται ως καλεσμένος του φεστιβάλ, ο ανθρωπολόγος Κωνσταντίνος Καλαντζής, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Πολιτισμού Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Με τίτλο “Ρομαντισμός: Κάμερα, Εξιδανίκευση και το Πραγματικό”, η ενότητα εξετάζει το ρομαντισμό και τις πολλαπλές χρήσεις και εννοιολογήσεις του. Καθώς το 2021 υπήρξε η χρονιά εθνικών εορτασμών των 200 χρόνων από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, ο ρομαντισμός εμφανίζεται εξαιρετικά επίκαιρος, ενώ έχει θέση και στην τρέχουσα συγκυρία του Covid -19 αφού δεν είναι λίγα τα άτομα που εκφράζουν την επιθυμία τους για μια κοινωνικότητα αυθεντική και πολυαισθητηριακή σε αντίθεση με τις θεωρούμενες μηχανικές, αποστειρωμένες διαδράσεις του διαδικτύου. Το Μισό Ξωτικό είναι ένα σύγχρονο ισλανδικό παραμύθι, όπου η ζωή γιορτάζεται σε πείσμα των πάντων και ο παιχνιδιάρης ήρωας, εμμονικός με τα ξωτικά, προετοιμάζει τον εαυτό του και τους γύρω του για τον θάνατό του (του Jón Bjarki Magnússon). Τη θεμελιώδη θεματική της νοσταλγίας εξετάζει το Μπόσκο, γυρισμένο σε διάστημα 13 χρόνων, χτίζοντας ένα διάλογο ανάμεσα στη φαντασία και τη μνήμη, γεννώντας τοπία πέρα από το χρόνο και την πραγματικότητα (της Alicia Cano Menoni). Σε ένα απομακρυσμένο και ξεχασμένο από τον έξω κόσμο χωριό στα Καρπάθια δάση, οι Τελευταίοι Αυστριακοί της Ουκρανίας παλεύουν με το ερώτημα του αν πρέπει να γυρίσουν την πλάτη στην “πατρίδα” τους (του Lukas Pitscheider).
Το Ethnofest, διατηρώντας ως βασική του σταθερά την αναγνώριση της σημασίας της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς για την ανάδειξη των πολιτισμικών ταυτοτήτων μιας χώρας, εξετάζει στο φετινό πρόγραμμα τους τρόπους που νοηματοδοτείται ο άσκαυλος, το παραδοσιακό και ιερό σε πολλά μέρη, μουσικό όργανο με τις πολλές ονομασίες. Ένα όργανο μέθεξης και συμποσιασμού. Στο πρόγραμμα θα παρουσιαστούν σπάνιες καταγραφές ενώ ως αφορμή στάθηκε το Ταξίδι Του Άσκαυλου του Γιώργου Αρβανίτη όπου παρακολουθούμε την πορεία του οργάνου στη διαδρομή του προς την πόλη, όπου εισάγεται στη σύγχρονη μουσική σκηνή.
Με μεγάλη μας χαρά, ανακοινώνουμε την προβολή της ταινίας του 1981, Shamans of the Blind Country, του δημιουργού Michael Oppitz, που θα προβληθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε των Αθηνών. Η ταινία αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική καταγραφή τόσο για την εθνογραφική και ανθρωπολογική της προσεγγιση όσο και για την εικαστική της ματιά. Στην προβολή θα παρευρεθεί ο σκηνοθέτης Michael Oppitz.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, υπό την καθοδήγηση του Norman Miller και σε χρηματοδότηση του National Science Foundation στις ΗΠΑ, δημιουργήθηκε μια συλλογή 25 ταινιών εξετάζοντας πέντε πολιτισμούς επιλεγμένους για την ιδιαιτερότητα της γεωγραφικής τους θέσης. Ξεκινώντας από την ακτή της Κίνας και προχωρώντας μέχρι την Ταϊβάν, το Αφγανιστάν, την Κένυα και τέλος στα βουνά της Βολιβίας, η κάθε τοποθεσία εξετάστηκε γύρω από πέντε θεματικές: Αγροτική Κοινωνία, Εκπαίδευση, Αγροτική Οικονομία, Γυναίκες, Πεποιθήσεις. Ένα σημαντικό εκπαιδευτικό εγχείρημα που υιοθέτησε τις κινηματογραφικές καινοτομίες της εποχής, όπως την προσέγγιση του κινηματογράφου παρατήρησης και του άμεσου κινηματογράφου. Φέτος, επιλέγουμε να παρουσιάσουμε για πρώτη φορά σε κινηματογραφική προβολή το παράδειγμα του Αφγανιστάν για να θυμηθούμε το τόσο σημαντικό αυτό εγχείρημα αλλά και στρέψουμε την προσοχή σε ένα πολιτισμό που για μια ακόμα φορά δοκιμάζεται από επικινδυνες δομικές αλλαγές. Οι ταινίες που θα προβληθούν είναι: Ένα Αφγανικό Χωριό του Herbert DiGioia, Νομάδες του Αφγανιστάν του David Hancock, Γυναίκες του Αφγανιστάν των Josephine Powell, Nancy Dupree, Naim και Jabar των David Hancock, Herbert DiGioia, Ο Κύκλος του Σίτου των David Hancock, Herb DiGioia, Louis & Nancy Dupree.
Στο πλαίσιο της συνεργασίας του φεστιβάλ με τη Διεθνή Αμνηστία, προβάλλονται δύο ταινίες επικεντρωμένες σε ιστορίες γυναικών. Η Αλεξία Τσούνη με την ταινία της, Πίσω Στη Ζωή, μας αφηγείται την αληθινή ιστορία μιας 32χρονης που κατάφερε να δραπετεύσει από το σύζυγό της, και ζήτησε άσυλο στην Ελλάδα. Η Olena Fedyuk, μας δίνει μια κλεφτή ματιά σε ένα σύγχρονο θέμα ταμπού, τις προσωπικές ζωές μεταναστριών μακριά από το σπίτι τους. Η Olha είναι πάροχος φροντίδας στη Νάπολη και η ζωή της μοιάζει να έχει βγει από σαπουνόπερα. Θα μπορέσει να δώσει μια ευκαιρία στη Νάπολη (Το Ιταλικό Όνειρο Της Olha);
Σε μια νέα συνεργασία, το φεστιβάλ παρουσιάζει έντεκα ταινίες μικρού μήκους από νέες και νέους δημιουργούς, 14 έως 29 ετών, πρόσφυγες, που αφηγούνται την ιστορία τους, εκφράζουν τα συναισθήματα και τα όνειρά τους. Οι ταινίες είναι προϊόν της εκπαιδευτικής διαδικασίας κατά την οποία οι συμμετέχουσες και συμμετέχοντες μυήθηκαν στην οπτικοακουστική παραγωγή από τον Καρπό, Κέντρο Εκπαιδευτικών Δράσεων και Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος Speak Up-Media For Inclusion.
