Λίγο πριν την ταινία «Επαναστάτης στη σίκαλη» εξερευνούμε την ιστορία πίσω από το αριστούργημα του Σάλιντζερ
Πολλά βιβλία και μυθιστορήματα έχουν αφήσει ιστορία στη σύγχρονη λογοτεχνία και ποπ κουλτούρα, αλλά λίγα ήταν τόσο επιδραστικά και τόσο πρωτοποριακά από άποψη μορφής και περιεχομένου όσο το «Φύλακας στη Σίκαλη» του Αμερικανού Τζερόμ Ντ. Σάλιντζερ που έγινε σημείο αναφοράς για ένα σκασμό βιβλία, ταινίες, μουσικές μέχρι και δολοφονίες.
Ο Αμερικανός συγγραφέας σε ηλικία 32 χρονών έγραψε το μυθιστόρημα «Ο Φύλακας στη σίκαλη» (Catcher in the Rye) το οποίο αποτελεί ένα Bildungsroman, δηλαδή μια ιστορία ενηλικίωσης για τον Χόλντεν Κώλφηλντ. Ο Κώλφηλντ βρίσκεται κάπου όπου τον φέραν οι γονείς του για να “καλμάρει” με τη βοήθεια κάποιου ψυχαναλυτή, ώστε να συμμορφωθεί και να ξαναπάει σχολείο τον ερχόμενο Σεπτέμβρη. Σ’ αυτή την κατάσταση αναπολεί τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν κατά την επιστροφή του στο σπίτι, όταν πέρυσι πριν τα Χριστούγεννα «παραιτήθηκε» ξανά από το τρίτο διαφορετικό σχολείο του.
Ο Τζέρομ Σάλιντζερ μετά την τρομερή επιτυχία του βιβλίου του, συνέχισε να ζει μια ζωή απομακρυσμένη από τα φώτα της δημοσιότητας, όμως πίσω από κάθε αριστούργημα κρύβεται μια ιστορία και η ιστορία του Τζέρομ Σάλιντζερ και του πως έφτασε στο σημείο να γράψει και να εκδόσει τελικά το «Φύλακας στη Σίκαλη» μας εξιστορεί η ταινία «Επαναστάτης στη Σίκαλη».
O Νίκολας Χουλτ υποδυόμενος τον Τζ. Ντ. Σάλιντζερ στην ταινία «Επαναστάτης στη Σίκαλη»
Η ιστορία του ιδιόρρυθμου και διαβόητου για την αντικοινωνικότητά του Σάλιντζερ εξιστορείται επιτέλους κινηματογραφικά στην ταινία του Ντάνι Στρονγκ, ο οποίος πιάνει τον Σάλιντζερ στη νεανική του αθωότητα και τον συντροφεύει ως την απόσυρσή του από τα κοινά για να καταλάβουμε πως ο συγγραφέας κατάφερε να συλλάβει και να χτίσει τον χαρακτήρα του Χόλντεν Κώλφηλντ. Πριν δούμε την ταινία η οποία κυκλοφορεί από σήμερα στις ταινίες, τσεκάρουμε εάν υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν ξέρετε για τον Τζέρομ Σάλιντζερ και το αριστούργημά του:
O Κώλφηλντ υπήρχε ήδη σε ιστορίες του Τζ.Ντ.Σάλιντζερ από το 1941, δηλαδή δέκα ολόκληρα χρόνια πριν εκδοθεί το βιβλίο. Μάλιστα ο Σάλιντζερ είχε στείλει ένα χειρόγραφο 90 σελίδων στο New Yorker το 1946 με κεντρικό ήρωα τον Χόλντεν Κώλφηλντ και οι NYT δέχτηκαν να το δημοσιεύσουν, όμως στη συνέχεια ο ίδιος ο Σάλιντζερ το απέσυρε.
Πριν γράψει το «Φύλακας στη Σίκαλη», ο Σάλιντζερ βρισκόταν σε συζητήσεις για την έκδοση μιας συλλογής από διηγήματά του. Τότε ο Σάλιντζερ πρότεινε αντί για τη συλλογή, να εκδόσουν το μυθιστόρημά του. Ο εκδότης του, Ρόμπερτ Ζιρώ το λάτρεψε, αλλά το αφεντικό του Ζιρό, ο Γιουτζίν Ρεηνάλ πίστευε ότι ο Χόλντεν Κώλφηλντ ήταν τρελός. «Ο Τζίν είπε ‘το παιδί είναι πειραγμένο’» ανέφερε αργότερα ο Ζιρώ στο Paris Review.
Ο τίτλος του βιβλίου «Ο Φύλακας στη σίκαλη» (Catcher in the Rye) προέρχεται από μια παρήχηση του Σκοτσέζου ποιητή Robert Burns «Comin’Thro the Rye», από τον ήρωα και αφηγητή Χόλντεν Κώλφηλντ.
Ο Σάλιντζερ “ζούσε” με τον ήρωα του Χόλντεν Κώλφηλντ σχεδόν σε όλη την ενήλικη ζωή του. Οι πρώτες σελίδες, γράφτηκαν ήδη όταν πλησίαζε τα 25, δηλαδή λίγο πριν φύγει ως λοχίας στην Ευρώπη. Μάλιστα αυτές οι πρώτες σελίδες πρέπει να ήταν σημαντικές για τον Σάλιντζερ γιατί τις κουβαλούσε μαζί του στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην έφοδο στη Νορμανδία, στους δρόμους του Παρισιού και σε μάχες σε όλη την Ευρώπη. Ο Σάλιντζερ τις διόρθωνε, τις άφηνε στην άκρη, τις ξανάγραφε. Ο χαρακτήρας της ιστορίας άλλαζε καθώς ο συγγραφέας άλλαζε. Ολόκληρη η εμπειρία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν καθοριστική για τη διαμόρφωση του βιβλίου και ειδικά του ήρωά του.
Πολλοί ακαδημαϊκοί αντιλαμβάνονται την ετερότητα του Χόλντεν ως μια κεκαλυμμένη κριτική σε όλα όσα είχε δει και βιώσει ο Σάλιντζερ ως στρατιώτης στον Β’ΠΠ, όπου πέρασε 11 μήνες μέχρι που έφτασε στο Βερολίνο. Λίγο μετά την παράδοση των Γερμανών, ο ίδιος ο Σάλιντζερ μπήκε εθελοντικά σε ψυχιατρική κλινική. Λίγο μετά την αποχώρησή του από την κλινική έγραψε το «The Crazy» το 1945 με βασικό ήρωα των Χόλντεν.
Mια από τις ελάχιστες (και τελευταίες) φωτογραφίες του Σάλιντζερ, σε ένα εσταντανέ όπου προσπαθεί να απομακρύνει έναν φωτορεπόρτερ.
Ο Σάλιντζερ είχε δείξει από πολύ νωρίς ότι είναι η επιτομή της αντιδιασημότητας. Όταν κυκλοφόρησε και η δεύτερη σειρά του «Φύλακας στη σίκαλη» με μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του συγγραφέα να κοσμεί το εξώφυλλο, ο Σάλιντζερ ζήτησε από τον εκδοτικό οίκο να αφαιρέσουν τη φωτογραφία του από τις μελλοντικές ανατυπώσεις του βιβλίου, ενώ είχε δηλώσει σε μια συνέντευξη: «Ας πούμε ότι κουράζομαι να βλέπω αυτή την τεράστια φωτογραφία μου στο περίβλημα του βιβλίου. Ανυπομονώ για τη μέρα που θα το δω κολλημένο πάνω σε μια κολόνα, από τον κρύο, υγρό αέρα στη Λεωφ. Λέξινκτον»
Ο ιδιόρρυθμος συγγραφέας δεν συμβιβαζόταν με πολλά πράγματα και μάλλον δεν μπορούσε να παραχωρήσει το όραμά του και τον ήρωά του στα χέρια ενός τρίτου, δηλαδή κάποιου σκηνοθέτη. Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος: «Θα προσπαθήσω να διατυπώσω τη στάση μου σχετικά με τα θεατρικά και τα κινηματογραφικά δικαιώματα του “Φύλακα στη Σίκαλη»…Πρώτα απ’ όλα είναι πιθανό πως μια μέρα τα δικαιώματα θα πουληθούν. Και επειδή υπάρχει μια περισσότερο από σοβαρή πιθανότητα πως δεν θα πεθάνω πλούσιος, φλερτάρω πολύ σοβαρά με την ιδέα να αφήσω τα απούλητα δικαιώματα στη γυναίκα μου και την κόρη μου σαν ένα είδος ασφάλισης. Με χαροποιεί ωστόσο όσο τίποτα, πρέπει να προσθέσω άμεσα, να γνωρίζω ότι δεν θα ζω για να δω τα αποτελέσματα αυτής της μεταφοράς. Λέω συνέχεια το ίδιο πράγμα και κανείς δεν μοιάζει να συμφωνεί, αλλά ο “Φύλακας στη Σίκαλη” είναι ένα πολύ “βιβλιένιο” βιβλίο.»
Όπως για όλα τα αριστουργήματα, έτσι και για το μυθιστόρημα του Σάλιντζερ υπάρχουν πολλοί θρύλοι που τυλίγονται γύρω από τη φήμη του βιβλίου. Συγκεκριμένα για το «Φύλακας στη Σίκαλη» υπάρχει η φήμη ότι η ιστορία του Χόλντεν Κώλφηλντ κάνει κάποιο κάποια πλύση εγκεφάλου ή κάποιο καθοριστικό trigger σε ανθρώπους ώστε να διαπράττουν δολοφονίες. Όλο αυτό μάλλον ξεκίνησε με την δολοφονία του Τζόν Λένον, όταν ο Μαρκ Τσαπμαν που τον πυροβόλησε βρέθηκε στο σημείο του εγκλήματος να διαβάζει το βιβλίο «Φύλακας στη Σίκαλη» στο οποίο είχε υπογράψει στο τέλος με τις λέξεις «αυτή είναι η δήλωσή μου» και την υπογραφή του ως Χόλντεν Κώλφιλντ. Το βιβλίο και η ιστορία του Κώλφιλντ στη συνέχεια συνδέθηκε και με άλλες δολοφονίες δίνοντας ζεστή τροφή σε όλους όσοι λατρεύουν μια καλή θεωρία συνωμωσίας: βρέθηκε στο σπίτι του δολοφόνου του Κέννεντι, στο σπίτι αυτού που πυροβόλησε τον Ρήγκαν, το κρατούσε ο δολοφόνος της ηθοποιού Ρεμπέκα Σέφφερ και πολλές άλλες ιστορίες που συνδέονται (κάπως με το ζόρι) με το βιβλίο.
Το 2008 εμφανίστηκε η πρώτη ταινία με ακριβή τίτλο «Φύλακας στη Σίκαλη» του σκηνοθέτη και εικαστικού Νάιτζελ Τομ και αποτελείται από 75 λεπτά και 6 δευτερόλεπτα μιας μπλε οθόνης. Μπορείτε να τη δείτε ολόκληρη εδώ.
Ο «Φύλακας στη Σίκαλη» είχε απαγορευτεί σε πολλά σχολεία στις ΗΠΑ, ενώ οι επιθεωρητές της εκπαίδευσης και πολλοί γονείς πίστευαν ότι η σεξουαλικές σχέσεις του Κώλφιλντ με πόρνες ήταν εντελώς ανήθικες ενώ διαφωνούσαν με την «χυδαιότητα» της γλώσσας που χρησιμοποιούσε. Μεταξύ του 1961 και 1982, «Ο φύλακας στη Σίκαλη» ήταν το πιο λογοκριμένο βιβλίο στα γυμνάσια και τις βιβλιοθήκες της Αμερικής. Μεταξύ των λόγων για την απαγόρευσή του ήταν: οι «επαναστατικές ιδέες» του Χόλντεν, οι «785 περιπτώσεις χυδαιότητας», ότι είναι «μέρος ενός κομμουνιστικού σχεδίου», ότι είναι «ανεπίτρεπτο», «απαράδεκτο» και ότι «υποδαυλίζει την ηθική», ότι προωθεί το προγαμιαίο σεξ, την κατάχρηση του αλκοόλ, την πορνεία και ότι «περιέχει λεπτομερή αποσπάσματα που περιγράφουν σεξουαλική επαφή», λεπτομέρειες που ο ήρωας του βιβλίου «εκμεταλλεύεται σεξουαλικά». Αυτά τα ολίγα.
Το διάσημο μυθιστόρημα κυκλοφόρησε στα Ελληνικά από τις εκδόσεις ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ σε μετάφραση της ποιήτριας Τζένης Μαστοράκη το 1978. Η ίδια το 2014 μετέφρασε ξανά το μυθιστόρημα του Σάλιντζερ, αυτή τη φορά αλλάζοντας τον ελληνικό τίτλο σε «Στη σίκαλη, στα στάχια, ο πιάστης». Όπως αναφέρει η ίδια: «Μπορείτε να πείτε ίσως ότι αυτοκαταργήθηκα. Για μένα ήταν κάπως αναγκαστικό. Τότε ήμουνα μικρή και άπειρη για να το τολμήσω. Αποφάσισα λοιπόν να βάλω στον τίτλο ολόκληρο τον επίμαχο στίχο του σκωτσέζου ποιητή, κάνοντάς τον και λίγο δεκαπεντασύλλαβο, “στη σίκαλη, στα στάχια, ο πιάστης”. Ο Χόλντεν Κώλφηλντ θέλει να γίνει παιδοπιάστης, αυτό είναι το επάγγελμα που ονειρεύεται», πράγμα που αποκαλύπτεται στον αναγνώστη προς το τέλος της αφήγησης.». Η νέα μετάφραση της Τζένη Μαστοράκη κυκλοφόρησε υπό τον τίτλο «Στη σίκαλη, στα στάχια, ο πιάστης» από τις Εκδόσεις Γράμματα το 2014.
Από το «Φύλακας στη Σίκαλη» έχουν επηρεαστεί πολλά έργα, όπως η ταινία «The Perks of being a Wallflower», η ταινία «Igby goes Down», το μυθιστόρημα «The Bell Jar» της Σίλβια Πλαθ, το μυθιστόρημα «Λιγότερο από Μηδέν» του Μπρετ Ίστον Έλις το οποίο γυρίστηκε και σε ταινία, αλλά και πολλά άλλα λογοτεχνικά και κινηματογραφικά έργα.
Όμως, τώρα, για πρώτη φορά βλέπουμε στο «Επαναστάτης στη Σίκαλη» την ιστορία του ιδιόρρυθμου Σάλιντζερ από τα παιδικά του χρόνια μέχρι και τα βαθιά του γεράματα στην παράλληλη πορεία του με τον αμφιλεγόμενο ήρωά του Χόλντεν Κώλφηλντ με τον Νίκολας Χουλτ υποδυόμενος τον Τζ. Ντ. Σάλιντζερ και τον Κέβιν Σπέισι στο ρόλο του μέντορα του Σάλιντζερ.
Η ταινία «Επαναστάτης στη Σίκαλη» κυκλοφορεί από σήμερα Πέμπτη 5 Οκτωβρίου στις κινηματογραφικές αίθουσες από την Odeon.
