Νεκρά φύση, αστικά τοπία, digital arts. Θα μπορούσε να είναι και τίτλος σε βιβλίο του Ντάνου. H Glitch Art, μια από τις ψηφίδες της σύγχρονης τέχνης, glitchάρει φωτογραφίες από αντικείμενα, αστικά τοπία, και πρόσωπα. Οτιδήποτε μπορεί να ανέβει σε μια οθόνη, μπορεί να glitchαριστεί. Πριν γίνουν art, τα glitches στεκόντουσαν απλά ως αιτίες πανικού όταν σκάλωνε το πισί μας. Εκεί, στην γέννεση αυτών των συναισθημάτων όπου ελπίζαμε πως ένα πρόγραμμα θα τρέξει κανονικά αλλά κράσαρε, κατάγεται η τέχνη που γεννήθηκε στα bits της εποχής μας.
Φυσικά, τα glitches και τα bugs υπάρχουν από την αρχή των υπολογιστών και κάθε είδους ηλεκτρονικού hardware, αλλά στην pop κουλτούρα άρχισαν να μπαίνουν σχετικά τελευταία, ίσα με 20 χρονάκια δηλαδή. Με την πιο γνωστή αναφορά περί glitch να παραμένει εκείνη η μαύρη γάτα στην πρώτη ταινία της Matrix τριλογίας όπου οι αδερφές Wachowski πήραν το γνωστό déjà vu και με μια πνοή το χώρεσαν στον ψηφιακό κόσμο.
Πλέον, το déjà vu έπαυε να ήταν ανάμνηση από μια άλλη ζωή, ή όποια άλλη ρομαντική νοηματοδότηση του δίδεται κατά καιρούς, και έγινε ένα ίχνος σκοπιμότητας των Ρομπότ. Με λίγα λόγια, το glitch ήταν ένα σημάδι ότι κάτι έχει αλλάξει στο Matrix. Έτσι, το Glitch in the Matrix έγινε meme από το 1999 και τα glitches άρχισαν να μπαίνουν στην καθημερινότητα μας έχοντας διαφορετικές ποιοτικές αναφορές. Το ψηφιακό περιβάλλον άρχισε να κυριαρχείται από τέτοια συμβάντα που γινόταν ολοένα και πιο συχνά. Από τα οχτάωρα της ψηφιακής γραμμής παραγωγής πέρναγαν στα software της μαζικής κουλτούρας και τελικά κούμπωναν σε μια σειρά από εφαρμογές όπως για παράδειγμα στα video games. Ένα τέτοιο παράδειγμα συναντάμε στο Assassin’s Creed Unity του 2014. Μια ομάδα devs και προγραμματιστές, που είχαν την μάλλον απίστευτα ανιαρή δουλειά να φτιάξουν μια σειρά από χαρακτηριστικά προσώπου, προκάλεσαν άθελά τους μια διακοπή από την ψηφιακή κανονικότητα του παιχνιδιού.
Τα glitches όπως αυτά στο Assassin’s Creed δεν προκάλεσαν κάποιο σοβαρό αντίκτυπο στην κοινωνία. Bugs του κώδικα ενός παιχνιδιού συχνά δημιουργούν αστείες και γλαφυρές σκηνές αλλά ο αντίκτυπος τους δεν ξεπερνά το σούσουρο στα ψηφιακά καφενεία. Άλλωστε για εμάς τους καταραμένους gamers που ψάχνουμε αποδράσεις στον ψηφιακό κόσμο, τα glitches άλλοτε είναι χρήσιμα και άλλοτε άχρηστα. Είναι βέβαια πάντα εν δυνάμει εκεί, αλλά ποτέ στο κέντρο της εικόνας ή της δραστηριότητας μας.
Για τους περισσότερους από εμάς, τα glitches δεν προκαλούν κάποια μεγάλα συναισθήματα για τη ματαιότητα του κόσμου και την ευθραυστότητα του ψηφιακού περιβάλλοντος. Ευτυχώς όμως που η τέχνη ξεφεύγει από το δίπολο χρήσιμου vs άχρηστου. Hipsterotechies καλλιτέχνες σκοπίμως πειράζουν τις ροές των bits για να κάνουν το κομμάτι τους συνδυάζοντας analogue hardware, όπως VHS συσκευές και τηλεοράσεις αναλογικού σήματος, με τα glitches του software. Από τις αναλογικοψηφιακές παλέτες τους διακόπτουν την ομαλή λειτουργία μιας ροής για να περάσουν τέχνη στον ψηφιακό καμβά της οθόνης μας.
Κάπου εκεί μπαίνει και η Vaporwave, ένα γέννημα της κουλτούρας της Οθόνης. Η Vaporwave είναι ένα είδος μουσικής που βρήκε χρόνο έκφρασης στις αρχές της δεκαετίας μας. Έτσι, vaporwavάδες γράφουν πάνω στην κουλτούρα του καταναλωτισμού, στις διαφημίσεις, στο cyberpunk και την νοσταλγία για τα ‘80s και ‘90s. Έχοντας συνήθως μια κριτική και κάπως μελαγχολική ματιά, χρησιμοποιούν εμπορικές διαφημίσεις και μουσικές που μπαίνουν στα supermarket αναδεικνύοντας την πολιτισμική δύναμη που φέρουν. Φυσικά στην Vaporwave τα glitches έχουν και αυτά την τιμητική τους αφού πλέον πρόκειται για συμβάντα που εμφανίζονται τόσο συχνά στη ζωή μας όσο και οι μουσικές των super market.
Τελικά τι είναι όμως η Glitch Art; Παίρνει ο καθείς και καθεμία ένα κατσαβίδι σβήνοντας μερικές σειρές κώδικα και γεννάται τέχνη; Ίσως στον βαθμό που αλληλεπιδρά μαζί μας και αποτελεί πηγή έμπνευσης και σκέψης, ναι να είναι τέχνη. Αν η τέχνη είναι η τοποθέτηση σε ένα βάθρο ενός αντικειμένου για επανανοηματοδότηση από ένα κοινό, τότε ναι πάλι είναι τέχνη. Ενώ πριν η ροή των δεδομένων παρέμενε στην αφάνεια μέσω της ακατάπαυστης συνέχειας της, οι glitch artists παίρνουν ένα κομμάτι της, το διακόπτουν και το επανανοηματοδοτούν βάζοντας το στο βάθρο της οθόνης μας για να το δούμε από την ησυχία της ιδιωτικότητας μας. Με τον τρόπο αυτό η Glitch Art μιλάει για τη πραγματικότητα στην ψηφιακή εποχή. Μιλάει για ροές δεδομένων που σπάνε και φανερώνονται ίσως ως πιο αληθινές και ενάντια στην κυριαρχία των τέλειων ψηφιακών προϊόντων.
H Glitch Art δηλαδή δεν είναι μόνο η διακοπή της ροής των δεδομένων σε ένα ψηφιακό περιβάλλον. Αφού, αν o εξπρεσσιονισμός και η Κραυγή εστίαζαν στην υποκειμενική πρόσληψη των ερεθισμάτων και ενάντια στις προσπάθειες για ακριβείς αναπαραστάσεις της πραγματικότητας, μπορεί και η Glitch Art να αποδίδει καλύτερα την ψηφιακή πραγματικότητα από ότι τα χιλιάδες pixel μιας εικόνας που είναι ορθώς συνταγμένα σε μια οθόνη. Τελικά, στην συνεχή κατανάλωση εφήμερων ψηφιακών προϊόντων η διακοπή της ροής των δεδομένων εκφράζει μια κριτική απόδραση από την ψηφιακή κανονικότητα. Έτσι, οτιδήποτε μπορεί να glitchαριστεί μπορεί να αποτελέσει και μια απόδραση που γεννάει συναισθήματα. Μια απόδραση που τρέχει μακριά από την κανονικότητα και όταν την κοιτάμε κοντοστέκεται ως ένα είδος τέχνης, ως ένα glitch.
