Quantcast

Η δικαίωση των Παράσιτων: Επιτέλους, τα Όσκαρ έκαναν το σωστό για μια φορά

Με την ταινία του Bong Joon-ho να παίρνει όλα τα μεγάλα βραβεία της βραδιάς

Αλέξανδρος Παπαγεωργίου

10 Φεβρουαρίου 2020

Από πότε έχετε να δείτε κόσμο να πανηγυρίζει για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας; Να πανηγυρίζει κανονικά όμως, ε. Όχι να λέει “εντάξει, ωραία ταινία ήταν”, ούτε “για Ακαδημία καλή ήταν”. Να πανηγυρίζει όπως πανηγυρίζει κάποιος όταν ξαφνικά ξεπροβάλλει μια αχτίδα δικαιοσύνης σε έναν σκοτεινό κι άδικο κόσμο. Προσωπικά, δεν το θυμάμαι ποτέ να έχει ξαναγίνει όσα χρόνια θυμάμαι τον εαυτό μου να παρακολουθεί στοιχειωδώς τα Όσκαρ. Για την ακρίβεια, αν γυρίσουμε προς τα πίσω και κοιτάξουμε τις Καλύτερες Ταινίες του 21ου αιώνα, θα βρούμε δύο κατηγορίες ταινιών. Πρώτον και κυριότερο, πολλές safe, χλιαρές, ξενέρωτες, κλασικές επιλογές της Ακαδημίας ή «χρωστούμενα Όσκαρ» (sic) προηγούμενων χρόνων. Ας μην αναφέρουμε τίτλους, θα πονέσει. Δεύτερον, είχαμε κάποιες ταινίες που ήταν σαφέστατα αξιόλογες, αλλά σίγουρα δεν προκαλούσαν την λαϊκή αντίδραση “Ε ΝΑΙ ΡΕ ΦΙΛΕ” – με πιθανή εξαίρεση το Return of the King και το No Country for Old Men. Φέτος όμως, για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, η Ακαδημία έκανε το πραγματικά σωστό και απρόβλεπτο.

Ναι, φίλες και φίλοι, τα Παράσιτα του Bong Joon-ho πήραν όλα τα μεγάλα βραβεία της βραδιάς: Καλύτερη Ταινία, Καλύτερος Σκηνοθέτης, Καλύτερο Πρωτότυπο Σενάριο, Καλύτερη Διεθνής Ταινία. Για να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι αυτό, ας κρατήσουμε δύο ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία. Πρώτον, είναι η πρώτη μη-αγγλόφωνη ταινία που κερδίζει το μεγάλο βραβείο της τελετής (αφού το The Artist του 2011 ήταν ουσιαστικά βουβό). Δεύτερον, είναι η πρώτη φορά που η ίδια ταινία παίρνει Χρυσό Φοίνικα και Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας μαζί από το Marty του 1955. Κόντρα σε (σχεδόν) όλα τα προγνωστικά κι αποτελώντας ανομολόγητη επιθυμία πολλών, λοιπόν, το Parasite έγραψε κινηματογραφική ιστορία, τέλος. Πριν αναλύσουμε διεξοδικά αυτήν την νίκη, όμως, πάμε να δούμε τι συνέβη στα υπόλοιπα βραβεία της βραδιάς μέσα από μια γρήγορη ανασκόπηση.

Όσον αφορά τα βραβεία ερμηνειών, είχαμε την απόλυτη επικράτηση όλων των αδιαμφισβήτητων φαβορί. Αναμενόμενος Joaquin Phoenix για τον Α’ Ανδρικό, αναμενόμενη Renee Zellweger για τον Α’ Γυναικείο, αναμενόμενος Brad Pitt για Β’ Ανδρικό, αναμενόμενη Laura Dern για Β’ Γυναικείο. Αν εξαιρέσουμε την Zellweger, μια χαρά βράβευση. Όχι αυτή που θα προτιμούσαμε, αλλά μια χαρά. Κατά τ’ άλλα, το Όσκαρ Διασκευασμένοι Σεναρίου πήγε στο Jojo Rabbit, μια ταινία που λατρέψαμε, αν και πιστεύουμε ότι το βραβείο το άξιζε περισσότερο η Greta Gerwig για την μεταφορά του Little Women. Επίσης, τίμια κερδισμένο Όσκαρ Καλύτερης Μουσικής για την απίστευτη δουλειά που έκανε η Hildur Gudnadottir στο Joker, ευχάριστη η δεύτερη σερί νίκη του Roger Deakins στην φωτογραφία για το 1917 και ευπρόσδεκτη επικράτηση για το υπέροχο Toy Story 4 στο animation. Κατά τ’ άλλα, μια αληθινή απογοήτευση της βραδιάς ήταν ότι το Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ πήγε στο (αξιολογότατο) American Factory αντί για το Honeyland, ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ που είχαμε ποτέ τη χαρά να δούμε στη μεγάλη οθόνη. Για όλα τα βραβεία αναλυτικά, τσεκάρετε εδώ με την ησυχία σας.

Καιαιαιαι… επιστρέφουμε στα Παράσιτα. Φυσικά, μιλώντας με την στενή και κυριολεκτική έννοια του όρου, τα Όσκαρ δεν έχουν καμία σημασία (παρόλο που μας αρέσει να κάνουμε χαβαλέ μαζί τους). Ως γνωστόν, δεν πρόκειται για τίποτα περισσότερο από την αλληλοεπιβράβευση της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Έτσι, το αν θα νικήσει η μία ή η άλλη ταινία είναι ήσσονος σημασίας μπροστά στην βαθύτερη λογική και τις αναδιαρθρώσεις της ίδιας της βιομηχανίας σε επίπεδο παραγωγής και διανομής. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα συμβολικό και ιδεολογικό βάρος στα βραβεία – ειδικά εφόσον μιλάμε για ένα σύγχρονο Hollywood που βρίσκεται σε κρίση, πιεζόμενο αφενός από την στροφή προς τις μικρές οθόνες κι αφετέρου από το μονοπώλιο των μεγάλων franchises. Μέσα σε αυτό το κλίμα, το πρωτότυπο σύγχρονο σινεμά μικρής ή μεσαίας κλίμακας δυσκολεύεται να αναπνεύσει. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι ο δομικός συντηρητισμός της ίδιας της Ακαδημίας την έχει εμποδίσει παραδοσιακά να αναγνωρίσει και να βραβεύσει το καλό σινεμά τη στιγμή που συμβαίνει.

Υπάρχουν, όμως, ρωγμές. Το γεγονός ότι το Όσκαρ πήγε στα Παράσιτα δεν σηματοδοτεί κάτι πρωτοπόρο για την Ακαδημία. Ναι, είναι έκπληξη – αλλά μόνο στο βαθμό που περιμένουμε πάντα μόνο τα απολύτως χειρότερα από τα βραβεία. Περισσότερο, λοιπόν, πρόκειται για δίκαιο επιστέγασμα μιας θριαμβευτικής πορείας του Parasite που απλά κατέληξε στα Όσκαρ. Για την ακρίβεια, η ταινία ήταν ήδη μια παγκόσμια επιτυχία που έσπασε κάμποσα κινηματογραφικά φράγματα. Από τη νίκη του Χρυσού Φοίνικα κι έπειτα, η ταινία έβγαλε 167 εκ. δολάρια στο box office με ένα μπάτζετ 11 εκ. δολαρίων, ενώ το ισχυρότατο word of mouth την έκανε να φτάσει κοντά στα 90.000 εισιτήρια στην Ελλάδα, νούμερο φουλ εντυπωσιακό για μια μη-αγγλόφωνη ταινία τέτοιου είδους. Αυτή η επιτυχία είναι από μόνη της ελπιδοφόρα όσον αφορά το μέλλον του ανεξάρτητου/διεθνούς σινεμά στην παραγωγή και τη διανομής (κι ήταν μια απόδειξη ότι το καλό σινεμά φέρνει κόσμο στις αίθουσες), αλλά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει το να ερμηνεύσουμε τους λόγους επιτυχίας του Parasite.

Όχι, τα Παράσιτα δεν ήταν η πρώτη σύγχρονη πολυβραβευμένη ταινία που επεξεργάζεται τα ζητήματα της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης στον μοντέρνο καπιταλισμό. Για την ακρίβεια, τα τελευταία 4-5 χρόνια υπήρχε έτσι κι αλλιώς μια τάση για απονομή του Χρυσού Φοίνικα σε ταινίες που λίγο-πολύ επεξεργάζονται την προβληματική της κοινωνικής τάξης και την συνάντησή της με το φύλο, την εθνικότητα, την φυλή, την οικογένεια, την γλώσσα – με ταινίες σαν το Winter Sleep, το Dheepan, το I, Daniel Blake, το The Square και το Shoplifters. Παρόλο που έχουν προφανώς τις αρετές του, τέτοιες ταινίες έτειναν να επιδεικνύουν εκείνο το είδος «φεστιβαλικής κοινωνικής ευαισθησίας» που ήταν εύκολα συμβατό με τις αξίες του mainstream κινηματογράφου και των prestigious βραβείων του (των Όσκαρ συμπερλιμβανομένω), δηλαδή με το πατρονάρισμα και τον διδακτισμό, τον χλιαρό ανθρωπισμό και την χλιαρή ηθικολογία, την αναπαράσταση των ταξικά αποκλεισμένων ως φάρων ποιητικής αξιοπρέπειας και λυρικής ανθρωπιάς. Ευτυχώς, το Parasite ήταν κάτι περισσότερο από αυτό. Εδώ τα πράγματα είναι συγκρουσιακά, χαοτικά, αντιφατικά, αμφίσημα, μπαχαλεμένα, βρώμικα, βίαια. Εδώ γίνεται πόλεμος, εδώ υπάρχουν θύματα.

Τα ίδια τα Όσκαρ δεν έχουν καμία σημασία, λοιπόν, αλλά αυτό που έχει τεράστια σημασία είναι το γεγονός ότι μια ταινία σαν το Parasite αγαπήθηκε και συζητήθηκε από τόσο πολύ κόσμο ανά την υφήλιο. Σε συμβολικό επίπεδο, στα Όσκαρ χτες βραβεύθηκε η ανάδειξη του κινηματογραφικού, φυλετικού και ταξικού Άλλου. Το μεγάλο βραβείο πήγε σε μια κορεάτικη μαύρη κωμωδία για την ταξική πάλη. Καλώς. Το κοινό του σινεμά βέβαια είχε ήδη βραβεύσει άτυπα την ταινία, αφού αναζήτησε την ταύτιση με τους χαρακτήρες της σε μια εποχή φτώχειας, κρίσης, υποτίμησης, αδιεξόδου και καμιάς ελπίδας για το μέλλον. Ευτυχώς, περισσότερο από μια ευχάριστη οσκαρική έκπληξη, τα Παράσιτα είναι πρωτίστως δείγμα μιας σύγχρονης κινηματογραφικής τάσης αναζωογονητικού αντικαπιταλισμού που περιλαμβάνει επίσης ταινίες σαν το Burning, το Sorry to Bother You, το Us, το Happy As Lazzaro, το Birds of Passage και το Uncut Gems. Ενδιαφέρουσα εποχή, αν μη τι άλλο. Λίγο καιρό νωρίτερα, ο Bong Joon-ho έλεγε: «ζούμε όλοι στην ίδια χώρα που λέγεται καπιταλισμός».

Λοιπόν, συνοψίζοντας: νίκη στα Παράσιτα.

Best of internet