Βασικά, ας ξεκινήσουμε από το ίδιο το Peaky Blinders. Τι είναι το Peaky Blinders; Είναι μια παράξενη περίπτωση, παρόλο που δεν του φαίνεται και πολύ. Πρώτα απ’ όλα, πριν από over-hyped επιτυχία της βρετανικής τηλεόρασης, το Peaky Blinders είναι δημιούργημα ενός ανθρώπου εξαιρετικά έμπειρου στο πεδίο του θεάματος. Κι αν σας φαίνεται ότι όλα τα στοιχεία της σειράς είναι τοποθετημένα έτσι ώστε να κάνουν το κατάλληλο κλικ εκεί που πρέπει και να καρφωθούν στο μάτι και το μυαλό σας, αυτό συμβαίνει επειδή όντως ο Steven Knight το ξέρει πολύ καλά το μέσο. Ήδη από τα 90s ήταν ένας εκ των δημιουργών του Who Wants to Be a Millionaire? και άλλων πετυχημένων εκπομπών της αγγλικής tv, ενώ την επόμενη δεκαετία έδειξε τις ικανότητές του στο σενάριο με το Dirty Pretty Things του Stephen Frears και το Eastern Promises του David Cronenberg. Έπειτα, το 2013 πήρε φωτιά. Πέρα από το να φτιάξει το Peaky Blinders, σκηνοθέτησε επίσης το μέτριο Hummingbird και το υπέροχο Locke, ενώ λίγο αργότερα ανέλαβε και μια δεύτερη σειρά στο BBC με το Taboo. Γενικά, θα λέγαμε ότι πρόκειται για δραστήριο άνθρωπο.
Στις πιο μέτριες και κοινότοπες στιγμές του, το Peaky Blinders είναι απλά μια φάση με γαμάουα τύπους σε slow-motion, αισθητική διαφήμισης ουίσκι και μουσική σειράς του Κοκκινόπουλου. Με λίγα λόγια, είναι αυτή η πλευρά της σειράς που έχει χρησιμεύσει πρωτίστως στο υψηλό κλαρινογαμπρικό στυλ που μιμείται πιστά κάθε σωστός εναλλακτικοκάγκουρας κάτω των 40 πουλώντας ύφος gent που μπαίνει σε speakeasy. Στις πιο καλές στιγμές του, όμως, το Peaky Blinders είναι ένα πολύ καλογραμμένο και καλοφτιαγμένο (κι εθιστικό φυσικά) λαϊκό δράμα μαζικής απεύθυνσης , το οποίο εστιάζει στην ιστορία μιας οικογένειας σε μια τρομακτικά ταραγμένη εποχή: την δεκαετία του 1920. Είναι η εποχή των λεγόμενων Roaring Twenties, των Années Folles, των Goldene Zwanziger. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει τελειώσει κι έχει αφήσει πίσω του στον δυτικό κόσμο εκατομμύρια νεκρούς στρατιώτες, σοσιαλιστικές επαναστάσεις πνιγμένες στο αίμα, κοινωνίες ρημαγμένες από την αναίτια φρίκη και την κοινωνική αδικία.
Παράλληλα, είναι όμως κι η εποχή που στα μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα αναδύεται μια ορμητική κοινωνική και πολιτισμική δυναμική, μια τεράστια ενέργεια δημιουργικότητας και έκφρασης που δημιουργεί μια τρομερά λαμπερή εικόνα δίπλα στα συντρίμμια που προηγήθηκαν και τα συντρίμμια που επρόκειτο να ακολουθήσουν. Είναι μια εποχή αληθινά μοντέρνα, αντιφατική, συναρπαστική. Είναι η εποχή του αυτοκινήτου, της κινούμενης εικόνας, του ραδιοφώνου, της τζαζ, των flappers, της ποτοαπαγόρευσης, του φεμινισμού, του πειραματισμού. Είναι η εποχή του μεσοπολέμου που συνοψίζει καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη την αντιφατική φύση της νεωτερικότητας: από την μία πλευρά υπάρχει η υπόσχεση της δικαιοσύνης, της ισότητας, της ελευθερίας, της ομορφιάς, της δημιουργίας κι από την άλλη πλευρά υπάρχει η βαρβαρότητα, το πνεύμα της κυριαρχίας και της εξολόθρευσης. Μέχρι τη δεκαετία του ’40 αυτό θα γινόταν πασιφανές ακόμα και στους πιο αφελείς. Φυσικά, η διπλή δυναμική της περιόδου επιταχύνθηκε φουλ από το 1929 κι έπειτα με την κατάρρευση της Wall Street που πυροδότησε την μεγάλη καπιταλιστική κρίση και την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη.
Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’20, λοιπόν, το σινεμά έγινε ο χώρος που φιλοξενήθηκε μεγάλο μέρους του δημιουργικού και πειραματικού πνεύματος που περιγράψαμε χοντρικά παραπάνω. Πέρα από τα τεχνικά επιτεύγματα του ομιλώντος και του έγχρωμου σινεμά που επίσης γεννήθηκαν μέσα στη δεκαετία, είχαμε και μια σειρά από ταινίες που σφράγισαν την τζαζ-μποέμ αισθητική της περιόδου με όλες τις αντιθέσεις της. Στις ΗΠΑ ο κόσμος βλέπει το The Jazz Singer, το Speedy και λίγο αργότερα το City Lights. Στη Γαλλία βλέπει το L’ Argent και το A propos de Nice. Στη Γερμανία βλέπει το Pandora’s Box και στην Αγγλία το Piccadily. Τα επόμενα χρόνια όμως εμφανίζονται δύο χολιγουντιανές ταινίες που συνεισφέρουν όσο ελάχιστες άλλες στην μυθολογικοποίηση των Roaring Twenties και της αισθητικής τους. Η πρώτη είναι το ομώνυμο γκανγκστερικό The Roaring Twenties του 1939 με τον James Cagney και τον Humphrey Bogart. Η δεύτερη είναι το κλασικό κωμικό Some Like It Hot του 1959 δια χειρός του μεγάλου μάστορα Billy Wilder. Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, το The Artist θα έπαιρνε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας πατώντας όλα τα κουμπιά εκείνης της περιόδου.
Παρόλα αυτά, το μεγάλο μπαμ της αναβίωσης αυτής της μεσοπολεμικής αισθητικής, είτε πρόκειται για την γερμανική Δημοκρατίας της Βαϊμάρης είτε για την αμερικάνικη εποχή της ποτοαπαγόρευσης και της τζαζ, έρχεται στα 70s, ακολουθώντας κατά έναν τρόπο τον πολυ-τραγουδισμένο 30χρονο κύκλο νοσταλγίας που συχνότατα ακολουθεί η μαζική κουλτούρα καθώς ανακατασκευάζει το ίδιο της το παρελθόν. Κάπως έτσι λοιπόν αποφασίσαμε με την παρακάτω λίστα να αφηγηθούμε αυτή τη διαδρομή από τότε μέχρι και σήμερα που το Peaky Blinders βρίσκεται στην 5η σεζόν του. Χοντρικά, περιλαμβάνουμε 10 (+1) ταινίες και σειρές που μας δείχνουν την δεκαετία του ’20 (άντε μέχρι και το ’33 που είναι εμβληματικό αφού στις ΗΠΑ τελειώνει η ποτοαπαγόρευση και στη Γερμανία ανεβαίνουν οι ναζί στην εξουσία) κι οι οποίες στον έναν ή τον άλλο βαθμό συνδέονται με την εποχή και την αισθητική της σειράς του Steven Knight. Απολαύστε υπεύθυνα.
Αληθινή ταινία-σταθμός. Η αφήγηση του Bob Fosse ξεκινάει το 1931, αλλά κουβαλάει μαζί της όλη την δεκαετία του ’20 καθώς επισκιάζεται πλέον από την άνοδο του ναζισμού, όπως την περιέγραψε στις βερολινέζικες ιστορίες του ο υπέροχος Christopher Isherwood. Επίσης, ΟΚ, Liza Minnelli. <3
Πρόκειται φυσικά για το μυθιστόρημα του F. Scott Fitzgerald που σημάδεψε όσο κανένα άλλο τα Roaring Twenties. Η πρώτη του κινηματογραφική μεταφορά έγινε ήδη από το 1926 κι η τελευταία το 2013 δια χειρός Baz Luhrmann, αλλά η σπουδαιότερη είναι αυτή εδώ που είχε Jack Clayton να σκηνοθετεί, Francis Ford Coppola να γράφει το σενάριο, Roberd Redford και Mia Farrow να πρωταγωνιστούν.
Πριν το Midnight Express και το The Wall, o Alan Parker ήταν ένας 30ρης πιτσιρικάς που έκανε το ντεμπούτο του με ένα εντυπωσιακό κωμικό γκανγκστερικό μιούζικαλ σαν αυτό εδώ. Και ναι, η επιλογή των child-actors για μια τέτοια ιστορία τα κάνει όλα φουλ συναρπαστικά και αλλόκοτα μαζί.
Το 15ωρο έπος της γερμανικής τηλεόρασης, το μεγάλο αριστούργημα του Rainer Werner Fassbinder. Μεταφέροντας το συγκλονιστικό μυθιστόρημα του Alfred Doblin στην οθόνη, ο σκηνοθέτης ζωντάνεψε το βίαιο, λαμπερό, επικίνδυνο, ουτοπικό Βερολίνο της δεκαετίας του ’20 όπως κανένας άλλος πριν και μετά. Για την ιστορία, δύο χρόνια νωρίτερα, το 1978, το είχε δοκιμάσει ξανά κι ο ίδιος με το Despair.
Έχω μια γενική αδυναμία στον Francis Ford Coppola. Επίσης, έχω μια ειδική αδυναμία στα 80s του Francis Ford Coppola που τα βρίσκω φουλ αδικημένα. Δυστυχώς το Cotton Club απέτυχε στο box office και τις κριτικές, αλλά παραμένει για μένα (με τα προβλήματά της φυσικά) μια από τις καλύτερες ταινίες για την εποχή. Αναμένουμε την κυκλοφορία του director’s cut που πρόκειται επιτέλους να κυκλοφορήσει μέσα στο υπόλοιπο του 2019.
Λιγότερη τζαζ, περισσότερο έγκλημα, σταθερή η ποτοαπαγόρευση. Η ταινία των αδερφών Coen σίγουρα δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, οπότε θα αρκεστούμε στο ότι πρέπει να διαβάσετε οπωσδήποτε το Red Harvest του Dashiell Hammett από το 1929 που εν πολλοίς αποτέλεσε την βάση του Miller’s Crossing.
Σίγουρα δεν ανήκει στις συμπάθειές μας ο δημιουργός, αλλά το Bullets Over Broadway είναι για μένα η καλύτερη ταινία του Woody Allen στα 90s. Και σίγουρα το τρίγωνο του θεατρικού συγγραφέα, της νεαρής ηθοποιού και του συνοδού γκάνγκστερ εν έτει 1928 είναι σίγουρα πιο ικανοποιητικό από το επιφανειακό nostalgia porn και name-dropping του Midnight in Paris σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα.
Και ναι, εδώ είναι που ξεκινάει το πιο πρόσφατο ντου που έκανε η 20s αισθητική στον 21ο αιώνα, στην πιο μιουζικάλε και φάμπιουλους εκδοχή της από τον χορογράφο-σκηνοθέτη Rob Marshall βέβαια. Αν έχετε να το δείτε χρόνια, ξαναδείτε το. Ίσως εκπλαγείτε από το πόσο καλά στέκεται μέχρι και σήμερα.
Κλέβουμε λίγο γιατί η αφήγηση της ταινίας ξεκινάει το 1933, αλλά η αισθητική της χρωστάει σίγουρα περισσότερα στην προηγούμενη δεκαετία, κι ειδικότερα στον γερμανικό εξπρεσιονισμό των 20s. Επίσης, αυτό το υπέροχα παράξενο φιλμ του μεγάλου Guy Maddin με τη μεγάλη Isabella Rossellini είναι μια ταινία που όμοιά της σίγουρα δεν έχετε ξαναδεί. Τέλος, είναι κι η καλύτερη αρχή για όποιον θέλει να βουτήξει στον πειραματικό κόσμο αυτού του υπέροχου σκηνοθέτη.
Αναμενόμενο, αφού λογικά η σκέψη του Steven Knight και του BBC ήταν: “τι λέτε να φτιάξουμε ένα Boardwalk Empire αλλά στην Αγγλία;”. Προφανώς η σειρά είναι από τα καλύτερα δείγματα της χρυσής εποχής της prestigious αμερικάνικης τηλεόρασης (στο HBO φυσικά), με τον Terence Winter να συνεχίζει υπέροχα την κληρονομιά του The Sopranos και τον Steve Buscemi να δίνει μια από τις καλύτερες τηλεοπτικές ερμηνείες της δεκαετίας.
Είναι το +1 της λίστας, αφού είναι ο μόνος τίτλος που κυκλοφόρησε μετά το Peaky Blinders κι άρα θα ήταν αδύνατον να το έχει επηρεάσει με οποιονδήποτε τρόπο. Παρόλα αυτά, ακολουθώντας μια αντίστοιχη συνταγή ισορροπίας ανάμεσα στο τηλεοπτικό στυλιζάρισμα και την κοινωνικο-ιστορική ματιά, το Babylon Berlin είναι εύκολα μια από τις πιο ενδιαφέρουσες σειρές που παίζουν αυτήν την στιγμή στον κόσμο – και περιμένουμε με αγωνία την επόμενη σεζόν.
